Анатом- меш

MAKTAB BINOSIDAGI ISSIQLIK REJIMI
Bolalar muassalarini mikroqlimati ularning yoshi, iqlim sharoiti yilning 
fasllari, isitish tipi, bolalarning kiyimlari va boshqalarga qarab aniqlanadi. Maktabda 
sinf xonalarining harorati 18°t, sport zallari va masterskoylar temperaturasi 14-16°t 
bo`lishi kerak, nisbiy namlik sinfda 40-65% bo`lishi kerak. Hozirgi vaqtda ko`pchilik 
maktablar markaziy isitilish sistemasi orqali past bosimli suv bosimi yordamida 
isitiladi, Bunday isitilish kun maboynida havo temperaturasini bir xil bo`lishini, 
havoning juda quruq bo`lmasligini, chang bo`lmasligini ta'minlaydi. Isitish 
priborlari, ya'ni radiatorlar poldan 20 sm balandga devordan 10 sm uzoqroq qilib 

---

70
o`rnatiladi. Gimnastika zallarida radiatorlar taxta reshetkalar bilan to`siladi. Hozirgi 
vaqtda sinf xonalarini nurlanuvchi issiqlik tarqatuvchi isitish sistemasidan keng 
foydalanilmoqda. Ba'zi maktablarda pechlar yordamida isitiladi. Bunday pechlar 
o`qish boshlanishidan 2 soat oldin isitilishi kerak, sinf xonalarida havoning sof 
bo`lishi uchun xonani tez-tez shamollatib turish kerak. Qish oylarida fortochkalar 
yoki framogalarni ochish bilan shamollatiladi, mashg`ulot o`tiladigan xonalar har 
soatda 5-10 minut shamollatilishi kerak. Xona bir soat mobaynida fortochkalar bilan 
shamollatilsa korbanat angidrid gazining miqdori 7% ga kamayadi. Maktab binosi 
qurilayotganda devorlar orasiga sun'iy vintilyatsiya uchun joy qo`yiladi, ximiya 
laboratoriyasi va duradgorlar masterskoyiga qo`shimcha havo tortuvchi shkaflar 
o`rnatiladi. Maktab vrachi sinf xonalaridagi havo tarkibini fizika, ximiya 
kabinetlaridagi sochilgan simob miqdorini vaqti-vaqti bilan aniqlab turishi kerak.
 
ESHITISH ANALIZATORI 
Eshituv organi tovushlarni eshitish va muvozanat funktsiyasini bajaradi, 
Eshitish analizatori 3 qismga-tashqi, o`rta va ichki qismga bo`linadi. tashqi quloq, 
quloq suprasi va tashqi eshituv yo`lidan iborat. Quloq suprasi tovushni tutish va 
yunalishini bilishga xizmat qiladi. Tashqi eshituv yo`lining uzunligi 2,5 sm. Eshituv 
yo`li devorchalarida maxsus bezchalar bo`lib, ular yopishqoq moddani ishlab 
chiqaradi. tashqi quloq bilan o`rta quloq o`rtasida 0,1 mm qalinlikdagi nog`ora parda 
joylashgan. Uning shakli ovalsimon, bo`lib elastikdir. Nog`ora parda havo 
to`lqinlarining ta'sirida tebranib, bu tebranish eshituv suyakchalari yordamida o`rta 
quloqqa o`tkaziladi. O`rta quloq nog`ora bo`shlig`idan, eshituv suyakchalaridan ya'ni 
- bolg`acha, sandon, uzangi va evstaxiy nayidan iborat. Bolg`acha dastasi bilan 
nog`ora pardaga yopishib turadi, boshchasi esa sandonning asosi bilan birlashib 
bo`g`im hosil qiladi. Uzangining serbar tomoni oval darchaning pardasiga yopishgan. 
O`rta quloq bo`shlig`i evstaxiy nayi yordamida burun xalqumga tutashadi. Eshituv 
suyakchalari nog`ora pardasidagi barcha tebranishlarni takrorlab uni 50 martaga 
ko`paytiradi. O`rta quloq bo`shlig`idagi bosim tashqi bosimga barobar bo`lgandagina 
nog`ora pardasi normal ravishda tebranadi. Ichki quloq. Labrentdan iborat bo`lib, 
yumoloq darcha bilan o`rta quloqqa tutashadi. Suyak laberantning ichida parda 
laberent bor. Suyak labrent devorchalari o`rtasida kichik bir bo`shliq bo`lib, bu 
bo`shliq perilimfa degan suyuqlik bilan to`ladi. Parda labrint ichidagi suyuqlik 
endolimfa deb ataladi. Oval darchaning o`rtasida ichki quloq labrinti dahliz, 
chig`onoq va yarim doira kanallar bor. Chig`onoqning ichida Kortiev organi bo`ladi. 
Kortiev organi tovush sezadigan organdir. Tovush qabul qilish bola hali ona 
qornidayoq shakllangan bo`ladi. Tug`ilishi bilan ishlay boshlaydi. Har xil tovushlarni 
ajratish 2 – 3 oylik bolada shakllanadi. Eshitish organining funktsional rivojlanishi 6-
7 yoshgacha davom etadi, 14-15 yoshda eshitish sezgilari susayadi. So`ngra orta 
boradi. Odam qo`log`ining tovush sezadigan muayyan chegarasi bo`lib, sekundiga 
16 dan 20000 gG’s gacha bo`lgan tovush to`lqinlarini sezadi. Yosh ortishi bilan 
quloqning tovushni sezish chegarasi kamayib boradi. Eshitish organi sog`lom bo`lishi 
uchun uning gigiyenasiga rioya qilish kerak. Quloqni toza saqlash kerak, quloqni 
kovlash mumkin emas. O`rta quloqning yallig`lanishi, ya'ni ottit kasalini oldini 

---

71
olishga harakat qilish kerak. Qulog`i yaxshi eshitmaydigan bolalarni oldingi