Analitik kimyoda organik reagentlar Mundarija Kirish I bob. Adabiyotlar sharhi

Erituvchilar tasnifi
Erituvchilar uchta belgisiga ko‘ra tasniflanadi:

1. 
   Molekulasining qutbligi
   
2. 
   Ionlashtiruvchi xususiyati
   
3. 
   Kislota-asos xossalari
   

1) Erituvchining dielektrik doimiysi. (ε) – ya’ni elektrik zaryadlar orasidagi tortishuv kuchini zaiflantirish xossasiga qo‘ra:
a) ε > 30 – kutbli erituvchilar: formamid (100), metilformamid – 78
b) ε = 10 – 30 kamkutbli: – etanol (24) va boshqa spirtlar (20)
v) ε <10 kutbsiz: – xloroform (4) sirka k-ta (0,2), benzol (2,3)
2) Ionlashtiruvchi xususiyatiga ko‘ra.
a) molekulasida donor atom bo‘lgan ioni ajtiruvchi elektrodonor erituvchilar
H₂O; dimetilsulfoksid – (CH₃)₂SO,
O
//
dimetilformamid (CH₃)₂N – C
\
H
Bunday erituvchida eritilgan modda molekulasi ionlarga ajraladi.
b) Ionlashtirmaydigan erituvchilar – molekulasining tarkibida bo‘linmagan, juft (donor) elektroni bo‘lmagan erituvchilar: CCl₄, Cl–CH₂– CH₂–Cl, benzol.
II bob. Tajriba qismi
2.1. Organik reagentlarni indikator xususiyati.
Reaksiyalarni bajarish tartibiga ko‘ra:

1. 
   Tizimli tahlilda – guruh reagenti ta’sirida murakkab aralashma ionlarning ayrim guruhlariga ajratib, so‘ngra ma’lum izchillik, tartibda ochiladi.
   
2. 
   Karsli tahlilda – izlanayotgan ion eritmaning ayrim bir ulushi (qismidan) maxsus yoki selektiv reagent vositasida istalgan tartibda ochiladi.
   

Analitik reaksiyaning samarasiga ta‟sir etuvchi omillar
Analitik reaksiya samarasiga xarorat, muhit, halaqit beruvchi ionni niqoblovchi moddalar ta‟sir etadi.
Misol: 1) K⁺ + HC₄H₄O₆^- → KHC₄H₄O₆ ↓ reaksiyasida, neytral muxitda, probirka devorlarini ichki tomonidan shisha tayoqcha bilan ishqalab, sovutilgandagina tegishli samara, oq kristall cho’kma, hosil bo’ladi.
2) K⁺ kationini natriy kobaltinitrit bilan ochishda, o’xshash samara bergani sababli, xalaqit beruvchi NH₄⁺ kationini niqoblash formalin ta‟sirida xosil bo’lgan kislotani soda bilan neytrallab bajariladi
4NH₄Cl + 6CH₂O → (CH₂)₆N₄ + 4HCl + 6H₂O
4HCl + 2Na₂SO₃ → 4NaCl + 2H₂O + 2SO₂