Analitik kimyo fanidan o’quv-uslubiy majmua

Erituvchilar tasnifi
Erituvchilar uchta belgisiga ko‘ra tasniflanadi:

1. 
   Molekulasining qutbligi
   
2. 
   Ionlashtiruvchi xususiyati
   
3. 
   Kislota-asos xossalari
   

1) Erituvchining dielektrik doimiysi. (ε) – ya’ni elektrik zaryadlar orasidagi tortishuv kuchini zaiflantirish xossasiga qo‘ra:
a) ε > 30 – kutbli erituvchilar: formamid (100), metilformamid – 78
b) ε = 10 – 30 kamkutbli: – etanol (24) va boshqa spirtlar (20)
v) ε <10 kutbsiz: – xloroform (4) sirka k-ta (0,2), benzol (2,3)
2) Ionlashtiruvchi xususiyatiga ko‘ra.
a) molekulasida donor atom bo‘lgan ioni ajtiruvchi elektrodonor erituvchilar
H₂O; dimetilsulfoksid – (CH₃)₂SO,
O
//
dimetilformamid (CH₃)₂N – C
\
H

Bunday erituvchida eritilgan modda molekulasi ionlarga ajraladi.

b) Ionlashtirmaydigan erituvchilar – molekulasining tarkibida bo‘linmagan, juft (donor) elektroni bo‘lmagan erituvchilar: CCl₄, Cl–CH₂– CH₂–Cl, benzol.
Bunday erituvchlarda eritilgan modda ionlarga ajralmaydi.
3). Kislota-asosli xossalariga qo‘ra:
a) Protogen erituvchi – o‘zidan proton ajratuvchi kislotali xossaga ega bo‘lgan proton–donor erituvchilar ya’ni barcha kislotalar.
b) Protofil erituvchi – o‘ziga proton biriktiruvchi, proton akseptor, erituvchilar ya’ni asoslar.
v) Amfiprot erituvchi – proton olish va beraolish xususiyatiga ega bo‘lgan amfolit erituvchilar
H₂O = H⁺ + OH^– H₂O + H⁺ = H₃O⁺
Donor Akseptor
g) Aproton erituvchi proton bermaydi va olmaydigan (protonga befarq CCl₄, C₆H₆.