Analitik kimyo” fanidan “Amperometrik titrlash” mavzusidagi kurs ishi barjardi: T. Mo’ydinova Qabul qildi: D. O’rmonov

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
FARG’ONA DAVLAT UNIVERSITETI



TABIIY FANLAR FAKULTETI
Kimyo kafedrasi kimyo yo’nalishi 2-kurs 20.65A-guruh talabasi
Mo’ydinova Turg’unoyxonning
“Analitik kimyo” fanidan
“Amperometrik titrlash” mavzusidagi

KURS ISHI


Barjardi: T.Mo’ydinova
Qabul qildi: D. O’rmonov

Mundarija

Kirish………………………………………………………………………3
I.BOB.Amperometrik analiz metodi haqida ma’lumot……………………5
1.1. Titrantlar kompleksometriyasi. Kompleksometriya turlari.
Uslubiy xatolar va ularning kelib chiqishi, hisoblash, etish…………........5
1.2. Argentometriyani mohiyati, titranti, qo’llanilishi………………........8
II.BOB.Geksatsianometriyani mohiyati, titranti, qo’llanilishi…………..20
2.1. Merkurometriyani mohiyati, titranti, avzalligi va kamchiligi……….23
2.1. Suvsiz muhitda titratsiya. Suvsiz muhitda kislotali asosli titrlashning mohiyati………………………………………………………………….26
Xulosa …………………………………………………………………...29
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati……………………………….……...30

KIRISH.
O’zbekiston Respublika Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev ta’limni rivojlantirish, yosh avlodga jaxon andozalariga mos bilim, iqtidor va ko’nikmalar berish, ularni ona –Vatanga, milliy istiqlol g’oyalariga sadoqat ruhida tarbiyalash borasida ko’rsatayotgan doimiy g’amxo’rligi tufayli ta’lim-tarbiya ishlarining bugungi qiyofasi tubdan o’zgardi. U mustaqillikka erishib, taraqqiyot yo’lidan dadil borayotgan mamlakatimiz ruhini, g’oyalari va intilishlarini o’zida aks ettirgan ta’lim tizimiga aylanmoqda. Eng asosiysi, mamlakatimizda ta’limning hali jahon amaliyotida kam uchraydigan betakror milliy modeli yaratildi .

Ta’lim va tarbiya, ilm-fan, sog‘liqni saqlash, madaniyat va san’at, sportni rivojlantirish masalalari, yoshlarimizning chuqur bilimga ega bo‘lishi, chet tillarini va zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini puxta egallashini ta’minlash doimiy ustuvor vazifamiz bo‘lib qoladi.
Jamiyatimizda korrupsiya, turli jinoyatlarni sodir etish va boshqa xuquqbuzarlik holatlariga qarshi kurashish, ularga yo‘l qo‘ymaslik, jinoyatga jazo albatta muqarrar ekani to‘g‘risidagi qonun talablarini amalda ta’minlash bo‘yicha qat’iy choralar ko‘rishimiz zarur. ... SHu maqsadda Hukumatning, tegishli vazirlik va idoralar hamda butun ta’lim tizimining, xurmatli domlalarimiz va professor-o‘qituvchilarning eng muxim vazifasi – yosh avlodga puxta ta’lim berish, ularni jismoniy va ma’naviy etuk insonlar etib tarbiyalashdan iboratdir.
O’zbekiston Respublikasi qonunlariga, 2017-2021- yillarga mo’ljallangan O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha Harakatlar strategiyasi, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyevning―Pedagog kadrlarni tayyorlash, xalq ta’limi hodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risidagi Qaroriga [2] muvofiq, ta’lim bosqichlarining uzluksizligi va izchilligini ta’minlash, ta’limning zamonaviy metodologiyasini yaratish hamda ular asosida pedagog hodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish mazmunini yanada takomillashtirishni taqozo etadi.
Respublikamiz ta’lim tizimida tub isloxatlar ro’y berayotgan bugungi kunda har tomonlama yetuk, yuqori malakali, yuksak ma’naviyatli, madaniyatli o’z kasbiga sadoqatli bo’lgan pedagog kadrlarni tayyorlab voyaga yetkazish dolzarb muammolardan biri hisoblanadi [3].
Ta’lim tizimida zamonaviy va axborat texnologiyalardan foydalanish, farzandlarimizning mustaqil fikrlash, bilim olish ko’nikmalarini shakillantirish va rivojlantirish ta’lim soxasi vakillarining oldida turgan dolzarb vazifalardan biridir. Barcha o’quv predmetlar qatoriga kimyo fani asosida puxta va samarali o’zlashtirishda zamonaviy ped texnologiyalardan foydalanishning o’rni katta. O’quvchilarning berilgan mavzular mazmunini tushunishi, unda aks etgan kimyoviy tushunchalar, qonunlar, ayrim moddalar misolida daliliy ma’lumotlarni o’zlashtirishda o’qitish metodlari yordamida amalga oshiriladi. Bularning barchasi talab darajasida bo’lishi uchun bugungi kunda kimyo ta’limida ham zamonaviy ped texnalogiyalardan foydalanish yaxshi samara beradi. Xususan, anorganik kimyo darslarining o`qitilishida zamonaviy ped texnologiyalaridan foydalanish, o`quvchilar uchun darsning tushunarlilik darajasini oshirmoqda. Buning natijasda o`quvchilarninng bilim olish salohiyati o`smoqda.
Mavzuni dolzarbligi: Amperometrik titrlash voltapermetriyaning titrimetrik ko’rinishi bo’lib, unda titrlashning oxirgi nuqtasini topish uchun titrlash davomida o’zgarasdigan to’yingan diffusion tok o’lchanadi.
Mavzuni maqsadi: Amperometrik titrlash – hajmiy analizning elektr-kimyoviy usullaridan biri. Bunda titrlashning oxirgi nuqtasi titrlash jarayonida eritmadan oʻtayotgan diffuzion tok kuchining oʻzgarishiga qarab aniqlanadi.
Mavzuning vazifalari: Amperometrik titrlashda polyarografik indikator elektrodi sifatida simob tomchisi, shuningdek asl metallar (odatda platina) yoki ugle-rodli materiallar (grafit, shisha-ugle-rod va boshqalar)ning qattiq mikroelektrodlari qoʻllaniladi.

I.BOB.Amperometrik analiz metodi haqida ma’lumot.

Ampеromеtrik titrlash. Ampеromеtrik titrlash voltampеromеtriyaning titrimеtrik ko’rinishi bo’lib, unda titrlashning oxirgi nuqtasini topish uchun titrlash davomida o’zgaradigan to’yingan diffuzion tok o’lchanadi. To’yingan diffuzion tok bilan kontsеntratsiya orasida I_dqkc bog’lanish borligi oldin ko’rsatilgan edi.
Ampеromеtrik titrlashning Ya.Gеyrovskiy tomonidan tavsiya etilgan (1927 y.) dastlabki ko’rinishida aniqlanadigan moddani titrlash davomida titrantning har bir ulushini qo’shgandan kеyin eritmaning polyarogrammasi alohida-alohida kеtma-kеt tushiriladi va shu asosda titrlash egri chizig’i chizilib titrantning hajmi aniqlanadi. Titrlashning oxirgi nuqtasini bunday topish ancha ko’p vaqtni talab etadi.
Shuning uchun Mеyеr (1936 y.) ampеromеtrik titrlash tartibiga o’zgartirish kiritdi. U dеpolyarizator kontsеntratsiyasining diffuzion tokka mutanosibligidan foydalandi. Elеktrodga dеpolyarizatorning diffuzion toki sohasiga to’g’ri kеladigan tеgishli o’zgarmas potеntsial bеrilsa, kontsеntratsiyaning o’zgarishi diffuzion tok o’zgarishiga mutanosib bo’ladi. Dеmak, diffuzion tok qiymatini titrlashning har bir nuqtasida qayd qilib, titrlashning oxirgi nuqtasini topish mumkin.
Bugungi kunda ampеromеtrik titrlashning ana shu ko’rinishi ishlatilmoqda. Polyarografiya bilan ampеromеtrik titrlash orasidagi bog’lanishni 1-rasmdan ko’rish mumkin. Polyarografiya analiz qilinayotgan modda konsentratsiyasini bevosita aniqlashdan tashqari titrlash jarayanida ekvivalentlik nuqtasini topish uchun ham qo’llaniladi. Bunda amperometrik titrlashdan foydalaniladi. Amperometrik titrlashning mohiyati aniqlanuvchi modda yoki titrant (ma’lum konsentratsiyali reagent) konsentratsiyaning o’zgarishi natijasida o’zgaruvchi diffusion tok qiymatlarini o’lchashdan iborat.

1-rasm
Aniqlanuvchi kattalik mikroamperlarda (mkA) o’lchanuvchi tok bo’lgani sababli, bu usulni amperometrik titrlash deyiladi.
Amperometrik titrlashni o’tkazish uchun tekshiriluvchi polyarografik faol modda eritmasining bir qismi olinib, unga zaruriy reagentlar va fon qo’shiladi, so’ngra amperometrik (polyarografik) qurilmaga ulanadi. Yarim to’lqin patensialidan bir oz kattaroq patensial beriladi va yacheykadagi modda titrant yordamida titrlanadi. Amperometrik titrlash jarayonida reaktivdan oz-ozdan qo’shilgandan keyin chegara toki qiymatiga mos keluvchi kuchlanishdan tok kuchi belgilanadi. Ushbu ma’lumotlar asosida tok kuchi –titrant hajmi koordinatalarida amperometrik titrlash egri chizig’i yasaladi va grafik usulida ekvivalentlik nuqtasi topiladi. Amperometrik titrlashda indikator elektrodi sifatida aylanuvchi platina, grafit va boshqa qattiq elektrotlar ishlatiladi.
Keyingi vaqtlarda grafitning g’ovaksiz turlaridan – pirografitdan (shisha-uglerod, ko’mir-sital) yasalgan elektrodlar keng qo’llanila boshlandi. Bunda ikkinchi elektrod sifatida o’tuvchi tok ta’sirida qutblanmaydigan, ancha katta yuzali har qanday taqqoslash elektrodidan foydalanish mumkin. Ko’pincha kumush xloridli yoki kalomel elektrodlar ishlatiladi. Taqqoslash elektrodining patensiali titrlash davomida o’zgarmaydi.

1-grafik

1. 
   Titrantlar kompleksometriyasi. Kompleksometriya turlari. Uslubiy xatolar va ularning kelib chiqishi, hisoblash, bartaraf etish.
   

Titrlash — maʼlum konsentratsiyali reaktiv eritmasini aniklanayotgan modda eritmasiga reaksiya tugaguncha ozozdan, astasekin qoʻshish. T.ning oxiri indikator rangining oʻzgarishi, eritmaning loyqalanishi, loyqaligining yoʻqolishi yoki tekshirilayotgan eritmaning boshqa fizikkimyoviy xossalarining oʻzgarishiga qarab aniklanadi.
Titrimetrik analiz — aniqlanayotgan modda miqdorini shu modda bilan oʻzaro reaksiyaga kirishish uchun sarflangan reaktiv miqdoriga qarab anikdashga asoslangan miqdoriy analiz usuli. Titrimetrik analiz da aniklash uchun vazniy analizga karaganda kam vaqt sarflanadi. Bundan tashqari, Titrimetrik analizda kislotaasos, oksidlanishqaytarilish, kompleks hosil qilish kabi kimyoviy reaksiyalarni ham aniklash mumkin. Titrimetrik analizning barcha anik,lash usullarida titrlash ekvivalentlik nuqtasigacha, yaʼni standart titrlangan eritmaning miqdori reaksiya tenglamasiga muvofiq, modda miqdoriga qatʼiy ekvivalent boʻlgan paytgacha oʻtkaziladi. Shu sababli titrlash tugaganligini bildiruvchi indikatorlarning Titrimetrik analiz da ahamiyati muhim.Aniklash usuliga koʻra, toʻgʻri (bevosita), qoldikli, bilvosita va differensial Titrimetrik analiz farklanadi.
Koldikdi usul aniklanadigan modda standart, titrlangan eritma bilan reaksiyaga kirishmaganda yoki reaksiyaga juda suyet kirishganda qoʻllanadi. Bilvosita usulda modda standart titrlangan eritma bilan bevosita reaksiyaga kirishmaganda amalga oshiriladi. Differensial usul bir vaqtda 2 moddani aniqlashda qoʻllanadi.Kimyoviy reaksiyalar jarayoniga qarab. Titrimetrik analiz kislotaasos, oksidlanishqaytarilish, kompleksometriya, choʻkmaga tushirish usullariga; titrlashning oxirgi nuqtasini indikatsiyalash usuliga kura, rangli indikator, potensiometrik, ampermetrik, konduktometrik titrlashga boʻlinadi.

Titrimetriyada turli-tuman reaksiyalar ishlatiladi. Titrlash asosida qanday reaksiya yotishiga qarab titrimetrik analizning quyidagi metodlari farqlanadi.
1.Neytralizatsiya metodlari. Asosida neytralizatsiya reaksiyasi yotadi:
H⁺ + OH^- = H₂O
Neytralizatsiya metodi bilan kislotalar, ishqorlar va shu bilan birga ba’zi tuzlarning miqdori aniqlanadi.
2. Oksidlanish- qaytarilish metodlari (oksidimetriya). Bu metodlar oksidlanish- qaytarilish reaksiyalariga asoslangan. Oksidlovchi eritmalari yordamida qaytaruvchi moddalarning miqdori aniqlanadi va aksincha.
3. Ionlarni qiyin eruvchan birikmalar ko’rinishida cho’ktirishga va kam dissotsilangan kompleksga bog’lashga asoslangan cho’ktirish va kompleks hosil qilish metodlari.Titrlashning quyidagi usullari farqlanadi:
1) To’g’ri titrlash- reaksiya titrlanayotgan modda bilan ishchi eritma o’rtasida ketgan vaqtda;
2) Teskari titrlash - aniqlanayotgan eritmaga muayan ortiqcha (ammo aniq o’lchangan) miqdordagi ma’lum konsentrasiyali eritma qo’shilgan va bu reaktuvning ortiqchasi ishchi eritma bilan titrlangan vaqtda;
3) O’rinbosarni titrlash- ishchi eritma bilan aniqlanayotgan moddaning biror reaktiv o’rtasidagi reaksiya mahsuloti titrlangan vaqtda;
Hajmlarni o’lchash. Titrimetrik aniqlashlarning muhim tomonlaridan biri reaksiyaga kirishayotgan moddalar hajmini aniq o’lchashdir. Titrlash bajariladigan ishchi eritma hajmi byuretka bilan o’lchanadi. Mikro o’lchashlarda ko’pincha 25, kamroq 50 ml hajmli byuretkalardan foydalaniladi. Titrlangan eritma hajmi Mor pipetkasida o’lchanadi. Titrlangan eritma hajmini aniq olish kerak. Titrlash jarayonida o’zaro ta’sir qiluvchi eritmalar hajmi noto’g’ri olinsa, analiz natijalari aniqligi kamroq bo’ladi.
Usulning titrantlari sifatida, odatda 0,1 molyar kontsentratsiyaga ega bo’lgan EDTA standart suvli eritmalari ishlatiladi; 0,05; 0,025 va 0,01 mol / l, shuningdek, magniy sulfat yoki ruxning standart eritmalari.Titril eritma - trilon B - Na₂H₂Y · 2H2O aniqlik bilan tayyorlanadi va keyinchalik magniy sulfati yoki rux sulfatining standart eritmasi bilan standartlashtiriladi.TrilonB(EDTA)-dihidrat S₁₀N₁₄N₂Na₂O₆ ·2H₂O (molekulyar og’irligi 372.24) EDTUK disodiy tuzi - oq kristall kukun, suvda eruvchanligi 22 ° C da 108 g / l. Havoda turg’un, 0,05 mol / l Trilon B eritmasini tayyorlash uchun ushbu tuzning 18,8 g 1000 ml hajmli flakonda suvda eritiladi va flakonning hajmi suv bilan belgilanadi. Eritma suziladi va keyin standartlashtiriladi Sink sulfat uchun standartlanganda 3,27 g (aniq tortilgan) sink metall 40 ml suyultirilgan sulfat kislotada 1000 ml hajmli flakonda eritiladi. Bunday holda reaktsiya davom etadi:
Zn + H₂SO₄ – ZnSO₄ + H₂ ↑.
Ruxni eritgandan so’ng, idishdagi eritma suv bilan markaga o’rnatildi. Olingan sink sulfat eritmasidan 25 ml alikot eritma titrlash flakoniga o’tkazildi, pH = 9.5-10.0 bo’lgan 5 ml ammiak tampon eritmasi qo’shildi, qora Eriochrom T va 70 ml suvning 0,1 g indikator aralashmasi qo’shildi. Eritma aralashtiriladi va yuqorida tavsiflanganidek Trilon B. standartlashtirilgan eritmasi bilan titrlanadi, titrlangan eritmaning rangi binafsha rangdan och ko’k ranggacha o’zgarguncha. pH =9.5-10.0 da, komplekson HY^3- shaklida bo’ladi. titrlash paytida reaksiya davom etadi:
Zn²⁺ + HY^3- = ZnY^2- + H⁺.
pH = 9.5-10.0 bo’lgan ammiak tamponi quyidagicha tayyorlanadi. 54 g ammoniy xlorid NH₄CI 200 ml suvda eritiladi, 350 ml suvli 25% ammiak eritmasi qo’shiladi va eritma hajmi suv bilan 1000 ml ga o’rnatiladi. Oddiy sharoitlarda saqlash paytida bunday eritmaning yaroqlilik muddati uch oy. Magniy sulfatning standart eritmalari dastlab taxminiy konsentratsiya bilan tayyorlanadi, masalan.
0,025 mol /l ni tashkil qiladi va keyin eritma rangi qizil-binafsha rangdan ko’k ranggacha o’zgarguncha ammiak tamponida Erioxrom qora T ko’rsatkichi mavjud bo’lganda standart EDTA eritmasi bilan standartlashtiriladi. Titrlash jarayonida magniy kompleksonati hosil bo’ladi:
Mg²⁺ + HY^3- = MgY^2- + H⁺.
Kompleksometrik titrlash turlari (usullari) - to’g’ridan-to’g’ri, teskari, almashtirish. To’g’ridan-to’g’ri titrlash. Oddiy eksperimentda standart komplekson eritmasi bilan aniqlanishi kerak bo’lgan metal kationini o’z ichiga olgan tahlil qilingan eritmani to’g’ridan-to’g’ri titrlashda eritmaning kerakli pH qiymatiga erishish uchun titrlash uchun olingan eritmaning alikotasiga bufer aralashmasi (ko’pincha ammiak tamponi) qo’shiladi, indikator o’zgarguncha standart komplekson eritmasi bilan titrlanadi. rangli titrlash uchun eritma. Masalan, Ca²⁺ kaltsiy kationlarini aniqlash. Kaltsiy kationlari turli ko’rsatkichlar mavjud bo’lganda Ca²⁺ ni o’z ichiga olgan tahlil qilingan eritmani standart EDTA eritmasi bilan kompleksometrik titrlash orqali aniqlanadi: kaltsonkarboksilik kislota (NaOH ishqorli) - TE da eritmaning pushti rangi ko’k rangga aylanadi; xrom quyuq ko’k (ammiak tamponida) - TE da eritmaning qizil-qizil rangi ko’k-binafsha rangga aylanadi; murexid (ishqorli muhitda pH> 12 da) - TE da eritmaning qizil rangi binafsha rangga aylanadi. Erixrom qora T ni kaltsiy bilan to’g’ridan-to’g’ri titrimetrik aniqlash uchun ishlatib bo’lmaydi, chunki bu ko’rsatkich kaltsiy bilan juda beqaror kompleks hosil qiladi va ranglarning o’tishi aniq belgilanmagan. Orqaga titrlash. Ushbu usul kompletonat hosil bo’lishining sekin reaktsiyasi yoki tegishli indikatorni tanlay olmaganligi sababli to’g’ridan-to’g’ri titrlash qiyin bo’lgan hollarda qo’llaniladi.Ters titrlashni odatdagi tajribada o’tkazish uchun, stoxiometrik bilan solishtirganda aniqlangan kationni o’z ichiga olgan tahlil qilingan eritmaga ortiqcha eritma qo’shiladi. EDTA. Belgilangan kationning murakkablashuv reaktsiyasi tugagandan so’ng, ta’sirlanmagan EDTA ning ortiqcha miqdori indikator mavjud bo’lganda magniy, rux, qo’rg’oshin yoki boshqa kationlarning standart eritmasi bilan titrlanadi. Zaxira titrlash. Metall kationlarini aniqlashda ushbu usul ba’zan joy almashtirish titrlash deb ataladi. Kuchli kompleksonatlar hosil qilishga qodir bo’lgan aniqlanadigan metall kationlarini o’z ichiga olgan eritma uchun, masalan, boshqa metalning kamroq kuchli kompleksonatidan iborat eritmaning ortiqcha qismi qo’shiladi. magniy yoki rux. Kamroq bardoshli kompleksonat kationlarning (magniy yoki rux) chiqarilishi bilan yo’q qilinadi, keyinchalik standart EDTA eritmasi bilan titrlanadi. Kompleksometriyada alkalimetrik titrlash. Usul metalning kationlari reaktsiyasi paytida chiqariladigan vodorod ionlarining standart ishqor eritmasi bilan titrlashga asoslangan, masalan, sxema bo’yicha:
M²⁺ + H₂Y^2- = MY^2- + 2H⁺.
Vodorod ionlari alkalimetrik ravishda vodorod ionlari miqdorini aniqlash orqali reaktsiyaga uchragan metall kationlari miqdoriga teng miqdorda ozod qilinganligi sababli, tahlil qilingan eritmada metall kationlarining tarkibini topish mumkin. Usul analitik amaliyotda keng tarqalgan emas. Kompleksometrik titrlashning indikator xatolari FC va KTTdagi pM qiymatining nomutanosibligidan kelib chiqadi - ayni paytda indikator rangi o’zgaradi. CTTda aniqlangan metalning titrlanmagan kationlarining oz miqdori eritmada qoladi. Kompleksometrik titrlash X ning nisbiy ko’rsatkich xatosi (foizda) quyidagi formula bo’yicha hisoblanadi:
X = 10^-pM [V(X) + V(T)] • 100% /s(X)V(X),
bu erda barcha belgilar an’anaviydir. Darhaqiqat, KTTdagi eritmadagi titrlanmagan metall kationlarining miqdori n ga teng bo’lsin va n ning eritmadagi metall kationlarining umumiy soniga teng bo’lsin. Keyin X = ·n · 100% / n. KTT ichidagi [M] metall kationlarining aniq kontsentratsiyasi [M] = 10-pM, eritma hajmi V(X) + V(T). Shuning uchun Δn = 10^-pM [V (X) + + V (T)]. Eritmadagi X metall kationlarining umumiy soni n = c (X) V (X). shuning uchun
X = 10^-pM [V(X) + V(T)] • 100% / s(X)V(X).
Kompleksometrik titrlash asosan barqaror kompleksonatlarni tashkil etuvchi ko’plab metallarning kationlarini aniqlash uchun ishlatiladi. Xususan, magniy, kaltsiy, rux, qo’rg’oshin, vismut tarkibi to’g’ridan-to’g’ri kompleksometrik titrlash bilan, alyuminiy esa orqa titrlash usuli bilan aniqlanadi.(2-rasm)


2-rasm
Titrlashning tugash nuqtasini metall — indikatorlar orqali (mureksid, erioxrom qora, erioxrom koʻk, pirokatexin binafsha va h.k.) yoki potensiometrik, fotometrik, amperometrik va boshqa usullar bilan aniqlanadi. Aniqlanayotgan metall ioni va qoʻshilayotgan indikatorning tabiatiga koʻra, muhitning rN qiymati turlicha boʻladi va shu sababli titrlashda maqbul indikator tanlanadi. Agar eritmada bir necha metall ionlari boʻlsa, asosiy ionni aniqlash uchun aralashma ionlarni barqaror kompleks birikma beruvchi boshqa moddalar bilan toʻsib (maskirovka) qoʻyiladi.

1.2.Argentometriyani mohiyati, titranti, qo’llanilishi.

Usulning mohiyati. Aniqlanuvchi moddani AgNO₃ ning titrlangan eritmasi bilan cho’ktirishga asoslangan.Usul asosida quyidagi reaksiya yotadi:
Ag⁺ + X^- Ag X
bu yerda: X^- = Cl^-, Br^-, J^-, CN^-, NCS^- va boshqalar.
Argentometriyada standart modda – NaCI yoki KCI titrant AgNO₃ eritmasi. Qo’llanadigan indikator turiga ko’ra argentometrik titrlashni 4 xil turi mavjud:
1.Gey Lyussak usuli – indikatsiz kumush nitratning standart eritmasi bilan halid ionlarini to’g’ridan-to’g’ri titrlash. Titrlashning oxiri kumush tuz cho’kma hosil bo’lishini va eritmani aniqlashni to’xtatib, vizual ravishda o’rnatiladi. Usul juda aniq natijalar beradi; Bundan tashqari, halogenlar va kumushlarning atom massasini aniqlash uchun foydalanilgan. Ma’lum mahoratni talab qiladi, nisbatan uzoq umr ko’radi. Hozir kam ishlatiladi. Galogenlarni kumush nitrat standart eritmasi bilan indikatorsiz, bevosita titrlash. TON vizual, ya’ni kumushni to’liq cho’kmaga tushishi yakunlangach, oxirgi AgNO₃ tomchisidan eritma loyqalanmaydi.
Kamchiligi: Etarli ko’nikma talab qiladi, bajarish uchun nisbatan qo’prok vaqt ketadi. Xozirgi kunda kam ishlatiladi.
2. Mor usuli – galogenlarni kumush nitrat standart eritmasi bilan indikator kaliy xromat ishtirokida bevosita titrlash. Usul Cl^-, Br^- ni aniqlashda qo’llaniladi. Lekin bu usul J^- va NCS^- aniqlashga imkon bermaydi, chunki titrlash vaqtida AgJ va AgNCS cho’kmalari bilan birgalikda kaliy xromatni birgalashib cho’kishi sodir bo’ladi.
3. Fayans usuli - galogenlarni kumush nitrat standart eritmasi bilan adsorbsion indikatorlar: fluoressein, eozin ishtirokida bevosita titrlash. Usul xloridlar, bromidlar, yodidlar, sianidlar, tiotsianatlarni aniqlashga imkon beradi.
4. Folgard usuli - NN₄NCS yoki KNCS eritmasi bilan indikator NH₄Fe(SO₄)₂ ishtirokida kumush kationlari yoki ular qoldig’ini titrlash usulidir. Ortiqcha kumush kationlarini teskari titrlash ammiak tiosiyanati NH₄NCS yoki kaliy KNCS bilan indikator - temir (III) tuzlari, odatda yuqorida aytib o’tilganidek, temir-ammoniyli alum NH4Fe (SO4) 2 • 12N2O ni aniqlash uchun ishlatiladi. SN^-, SCN,- S^2- ,CO_3-^2-_, CrO₄^2-, C₂O₄^2- AsO₄^3- va boshqa ba’zi holatlarda tahlilni odatdagi tajribada o’tkazish uchun, ma’lum bo’lgan ortiqcha suyultirilgan nitrat kislota, aniqlangan anionlarni o’z ichiga olgan tahlil qilingan eritmaga qo’shiladi. hiyometrik, standart eritma kumush nitrat va bir necha tomchi ko’rsatkich - temir-ammoniy alumining eritmasi. Aralashmani aralashtiring va reaktsiyasiz (qoldiq) kumush kationlarini ammiak yoki kaliy tiosiyanatining standart eritmasi bilan eritma pushti rangga aylanguncha titrlang (temir konsentratsiyasining temir konsentratsiyalari rangi past konsentratsiyada).
Usulning titranti: Usulning asosiy titranti sifatida standart AgNO₃ eritmasi ishlatiladi, ko’pincha konsentratsiyasi 0,1 va 0,05 mol / L ni tashkil qiladi. Suvli eritmadagi kumush nitrat suvda mumkin bo’lgan organik aralashmalarni oksidlovchi kumush kationlari (1) bilan bog’liq bo’lgan redoks protsesslari tufayli beqaror bo’lib, yorug’likda fotokimyoviy parchalanadi. Shuning uchun birinchi navbatda kumush nitrat eritmasi taxminiy konsentratsiya bilan tayyorlanadi va keyin indikator sifatida kaliy xromati K₂CrO₄ borligida natriy xloridning standart eritmasi bilan standartlanadi. 0,1 mol / l kumush nitrat eritmasini tayyorlash uchun 17 g kristall AgNO₃ 1000 ml hajmli flakonda suvda eritiladi va eritma hajmi markirovka bilan o’rnatiladi Kumush nitrat eritmasi quyidagicha natriy xlorid yordamida standartlashtiriladi. Ikki marta suvdan qayta kristallangan va bir muncha vaqt 250-300 ° S haroratda ushlab turilgan 0,15 g kristalli natriy xloridning aniq namunasi 50 ml suvda eritiladi. Olingan eritma kumush nitratning standart eritmasi bilan indikator mavjudligida - K₂Cg0₄ eritmasi bilan kumush xromatning qizil cho’kmasi paydo bo’lguncha titrlanadi. Standartlashtirilgan kumush nitrat eritmasi quyuq shisha idishlarda, qorong’i joyda zamin to’xtatgichlari bilan saqlanadi. 0,05 mol / L konsentratsiyali kumush nitrat eritmasini tayyorlash uchun, 100 ml 0,1 mol / l kumush nitrat eritmasi 200 ml hajmli flakonga qo’shiladi va eritma hajmi suv bilan markirovka qilinadi. Keyin eritma natriy xlorid uchun kaliy xromat indikatori mavjud bo’lganda quyidagicha standartlashtiriladi. Usulda titrant sifatida 0,1N AgNO₃ eritmasi ishlatiladi.
Kumush nitrat suvli eritmada beqaror bo’lib, suvdagi organik moddalarni oksidlaydi va yorug’lik ta’sirida fotokimyoviy parchalanadi. SHuning uchun kumush nitrat eritmasi taqribiy konsentratsiyada tayyorlanadi, so’ngra indikator – K₂CrO₄ kaliy xromat ishtirokida natriy xlorid standart eritmasi bilan standartlanadi.
EN gacha: Ag⁺+Cl^-=AgCl↓
Oq TON: 2Ag⁺ + CrO₄^2- = Ag₂CrO₄↓ qizil-g’isht
N = NV_NaCI / V _AgNO3
Ushbu qiyinchilikni bartaraf etish uchun yoki eritma miqdordan cho’kindi bilan ajralib chiqadi, shundan keyin filtratdagi Ag ⁺ kationlarining ortiqcha miqdori titrlanadi yoki NCS-ionlari bo’lgan titrant qo’shilishdan oldin, suv bilan kam bo’lgan beparvo organik suyuqlik (suvdan og’irroq) titrlash idishiga kiritiladi, masalan, Nitrobenzol, qatlami cho’kindi qatlamini qoplab, uni eritmadan ajratib turadi Folgard usuli kuchli kislotali muhitda titrlashgaimkonberadi, bunda kationlar bilan yomon eriydigan kumush tuzlarini hosil qiluvchi oksalat va arsenat ionlari aniqlanishga xalaqit beradi. Ushbu tuzlarning yog’ingarchiliklari kislota eritmalaridan ajralib turmaydi Argentometriyani qo’llash. Yog’ingarchilikni titrlashning barcha usullaridan argentometriya analitik amaliyotda eng keng tarqalgan usul hisoblanadi. Organik va noorganik moddalarni tahlil qilishda foydalaniladi Argentometriya, NaCI, NaBr, KBr, NaI, KI kabi farmatsevtik preparatlarni, yod spirtli eritmalari, efedrin gidroxloridi, organik moddalarning halogen hosilalarini (masalan, halogenni ion holatga o’tkazgandan so’ng) tahlil qilish uchun ishlatiladi, ishqor bilan isitish) - bromlangan, karbromal, bromokampora, barbituratlar - dioksopirimidinning hosilalari argentometrik jihatdan tahlil qilinadi. Tahlil monosubtif kumush tuzlarining eriydi, o’zgartirilgan kumush tuzlari esa suvda erimaydi. Bir oz ishqorli muhitda (Na₂CO₃ mavjud bo’lganda) titrlash uchun tayyorgarlikni o’z ichiga olgan sinov eritmasi standart 0,1 mol / l kumush nitrat eritmasi bilan loyqa hosil bo’lgunga qadar titrlanadi, bu aralashma qo’zg’alganda yo’qolmaydi. Usulda NaCl, NaBr, KBr, NaJ, KJ, yodning spirtli eritmalari, efedrin xlorid, organik moddalarning galogenli xosilalari – bromizoval, karbromal, bromkamfora kabi farmatsevtik preparatlarni tahlil qilinadi.
Masalan: dioksopirimidin xosilalari – barbituratlar tahlili. Kuchsiz ishqoriy sharoitda (Na₂SO₃ ishtirokida) preparat saqlovchi eritma kumush nitratning standart eritmasi bilan loyqa hosil bo’lguncha titrlanadi. (indikatorsiz usul)

birlamchi ikkilamchi
Shunday qilib, titrlashning oxiri indikatsion usul bilan almashtirilmagan kumush tuzining cho’kindi hosil bo’lishi bilan o’rnatiladi Argentometriya usullari orasida eng ko’p qo’llaniladigan usul Folgard usuli bo’lib, u kislotali muhitda halid ionlarini titrlashga imkon beradi, Mohr usuli kamroq qo’llaniladi va Fayans usuli ham kamroq. Gay-Lussak indikatsiyasiz usuli, bu birinchi titrimetrik ta’rif bo’lganligi sababli, hozirgi paytda tarixiy ahamiyatga ega.
Qo’llanishi: Tahlil qilingan eritmaning kontsentratsiyasi va titrini hisoblash aniqlangan anion tomonidan amalga oshiriladi, odatda, orqa titrlashda bo’lgani kabi, xloridlarni Volgard usuli bilan aniqlashda kumush tiyosianat hosil bo’lishi bilan AgCI cho’kma va tiosianat ionlari o’rtasidagi reaktsiya tufayli, titrantning birdan oshib ketishi, tiosianat ionlari bo’lgan eritma bo’lishi mumkin. sxema:
AgCl _(TB.) + SCN- = AgSCN _(TB.) + Cl^-,
Kumush tiosiyanatning eruvchanligi kumush xloridning eruvchanligidan past bo’lib, bu ularning eruvchanligi mahsulot qiymatlarini taqqoslash natijasida kelib chiqadi:
Kso (AgSCN) = 1.1 • 10^-12-10

II.BOB. Geksatsianometriyani mohiyati, titranti, qo’llanilishi

Usulning mohiyati. Geksatsianometriya. yoki geksatsianometrik titrlash - reagent sifatida kaliy geksatsiyanoferrat (II) (kaliy ferrokyanid) K₄[Fe(CN)₆] ning standart eritmasi yordamida metall kationlarini aniqlash usuli. Usul kam eriydigan metall ferrokyanidlarning hosil bo’lish reaktsiyalaridan foydalanishga asoslangan. Ag⁺ ionlarini titrant NH₄NCS eritmasi bilan cho’kma hosil bo’lish reaksiyasiga asoslangan. Usul asosida quyidagi reaksiya yotadi:
Ag⁺ + NCS^- AgNCS EK _AgSCN = 1· 10^-12
Titrant – NH₄NCS yoki KNCS; indikator NH₄Fe(SO₄)₂.
Usulning titranti: Usulda titrant sifatida 0,1 N NH₄NCS yoki KNCS eritmalari ishlatiladi. Titrantni avval taqribiy konsentratsiyada tayyorlanadi va kumush nitrat standart eritmasi bilan Folgard usulida standartlanadi.
EN: Ag⁺ +NCS^- = AgNCS↓
TON: NH₄Fe(SO₄)₂+NH₄NCS =[FeNCS]SO₄+(NH₄)₂SO₄
1tomchi pushti
N _NH4NCS = NV _AgNO3 / V _NH4NCS
Titrlashni kislotali sharoitda olib boriladi.
Titrlash ko’rsatkichlar mavjud bo’lganda amalga oshiriladi. Masalan, rux tuzlarida Zn²⁺ rux kationlari seks kationlarini o’z ichiga olgan tahlil qilingan eritmani kislotali muhitda kaliy ferrokyanid eritmasi bilan titrlash orqali heksatsyonanoferratometriya yordamida aniqlanadi. Bunday holda reaktsiya davom etadi:
3Zn²⁺ + 2K⁺ + 2[Fe(CN)₆)^4- = K₂Zn₃[Fe(CN)₆]₂↓.
Titrlash asta-sekin, eritmani difenilamin (C₆H₅)₂NH va kaliy ferricianid K₃[Fe(CN)₆) redoks indikatori mavjud bo’lganda aralashtiriladi. TE yaqinida titrlangan eritmaning rangi ko’k-binafsha rangdan och yashil ranggacha o’zgaradi. Bunday holda, difenilamin va kaliy ferritsianid qo’shimchalari ko’rsatkichining roli quyidagicha. Dastlabki sinov eritmasiga difenilaminning reaksiya ko’rsatkichi va oz miqdordagi kaliy ferricianid K₃[Fe(CN)₆] qo’shilsa, temir (III) ferritsianid ioni difenilamin indikatorini oksidlaydi va uni rangli ko’k-binafsha rangga aylantiradi; Dastlabki sinov eritmasi rangli ko’k-binafsha rang. TE ga etib borgandan so’ng, titrantning birinchi ortiqcha qismi - kaliy ferrokyanid eritmasi - ferrokyanid ionlarining kontsentratsiyasini, [FeIII(CN)₆]³ - / [FeII (CN)₆]⁴ - redoks juftligining pasaygan shakli, shu bilan real redoks potentsialini pasaytiradi. eritmaning potentsialiga mos keladigan qizil rang juftlari indikatorning rangli shakli rangsiz rangga aylanadi. Titrlangan eritma temir birikmalarining rangini oladi. Vizual ravishda, bu titrlangan eritmaning ko’k-binafsha rangdan och yashil rangga (yoki mavimsi och yashil rangga) rang o’tishida qayd etiladi. TE yaqinida titrlash eritma aralashishi bilan asta-sekin amalga oshiriladi, chunki tezkor hosil bo’lishi bilan sink kationlari uning yuzasida adsorbtsiya qilinadi va u bilan cho’kib ketadi, bu esa "soxta CTT" ning muddatidan oldin mahkamlanishiga olib keladi. Titrant usuli. Kalit ferrokyanidining K₄[Fe(CN)₆] standart eritmasi to’g’ridan-to’g’ri titrlash uchun titrant sifatida ishlatiladi. Avval titrant taxminiy konsentratsiyada tayyorlanadi va keyin reaktsiya asosida sulfat kislota muhitida kaliy permanganatning standart eritmasi bilan standartlashtiriladi.
5K₄[Fe(CN)₆]+KMnO₄+4H₂SO₄=5K₃[Fe(CN)₆]+MnSO₄+3K₂SO₄+4H₂O
indikator mavjudligida - metil binafsha. Yoqilg’i kamerasi yaqinida titrlangan eritmaning rangi sariq-yashildan qizil-jigar ranggacha o’zgaradi. Titrant qorong’i joyda qorong’u idishda saqlanadi. Titrlash oxirini aniqlash. KSS ni geksasiyanoferratometriyada ko’rsatish uchun Difenilamin Zn₂ ​​⁺, Mn₂ ⁺ va boshqalarni aniqlash uchun ishlatiladi; 3,3-dimetilnaftsizin - Cu₂ ⁺, Zn₂ ⁺, Cd₂ ⁺, Pb₂ ⁺, Fe₂ ⁺, Ni₂ ⁺ va boshqalarni aniqlashda; Alizarin qizil S - Zn₂ ⁺ ni aniqlashda.
Pb₂ ⁺, Th₄ ⁺; Difenilkarbazon - Cd₂ ⁺ va boshqa ba’zi ko’rsatkichlarni aniqlashda (metalxrom, yodid-kraxmal qog’ozi). Ba’zida CTT ni aniqlash uchun indetratsiyasiz usul cho’kindi peptizatsiyasining boshida titrlash oxirini vizual ravishda o’rnatadi. Bu Zn₂ ⁺, Pb₂ ⁺, Mn₂ ⁺ va boshqa bir qator holatlarda aniqlanadi. Geksakiyanoferratometriyadan foydalanish. Usulning imkoniyatlari juda keng. Kationlarning ko’pini aniqlash mumkin: K +, NH₄ ⁺, Ag ⁺, Cu₂ ⁺, Ca₂ ⁺, Zn₂ ⁺, va boshqalar PO₄³- ortofosfat ionlari bilvosita titrlash orqali aniqlanadi.
Qo’llanishi: Usulda kumush saqlagan farmatsevtik preparatlar ( protargol, kollargol, AgNO₃ ) va boshqalar taxlil qilinadi. Masalan: AgNO₃ tarkibidagi Ag ni massa ulushini aniqlash.(bevosita tiotsianometrik titrlash)
Ag = E Ag · NV_NH4NCS · 100 · W /1000 · a · V alk
SHuningdek, qoldiqni titrlash usulida KCl massasini aniqlash.
KCl+AgNO₃ = ↓AgCl +KNO₃
AgNO₃ + NH₄NCS = ↓AgNCS + NH₄NO₃ qold
NH₄Fe(SO₄)₂+NH₄NCS =[FeNCS]SO₄+(NH₄)₂SO₄ 1tomchi pushti
a _KVch = E_KVch · (NV_AgNO3 - NV_NH4NCS ) / 1000

2.1.Merkurometriyani mohiyati, titranti, avzalligi va kamchiligi.

Usulning mohiyati: Galogenlarni simob (I) tuzlari bilan cho’ktirishga asoslangan. Usul asosida quyidagi reaksiya yotadi:
Hg₂⁺² +2 CI^- = ↓ Hg₂CI₂ EK = 1,3· 10^-13
Hg₂⁺² +2 I^- = ↓ Hg₂I₂ EK = 4,5 ∙10^-29
Usulda standart modda NaCI, titrant Hg₂(NO₃)₂ indikator temir (III) tiotsianat komplekslari yoki difenilkarbazon ishlatiladi.
Usulning titranti: Usulning titranti sifatida odatda molyar kontsentratsiyasi 0,05 mol / L (molyar kontsentratsiyasi 0,1 mol / L) bo’lgan simob (I) nitrat Hg₂(NO₃)₂ suvli eritmasi ishlatiladi. Avval titrant eritmasi Hg₂(NO₃)₂ • 2H₂O namunasini 0,2 mol / l azot kislotasi eritmasida eritib, taxminiy konsentratsiya bilan tayyorlanadi. Simob (I) tuzlarida simob (II) aralashmalari bo’lishi mumkinligi sababli, simob (II) aralashtirish bilan eritmaga oz miqdordagi metall simob qo’shib, aralashmani taxminan bir kunga qoldirib, simobga (I) aylantiriladi.
Olingan simob (I) nitrat eritmasi ko’rsatkichlar mavjud bo’lganda standart natriy xlorid eritmasi bilan standartlashtirildi. Usul ko’rsatkichlari. Metodning tiosiyanat komplekslari (III) yoki difenilkarbazon usulning ko’rsatkichlari sifatida ishlatiladi. Temir (III) tiosiyanat komplekslari to’g’ridan-to’g’ri titrlangan eritmada NH₄NCS va temir (III) nitrat Fe(NO₃)₃ qo’shilishi bilan hosil bo’ladi. Tiosianat komplekslari qizil rangga ega, natijada tahlil qilingan eritma qizil rangga aylanadi, titrlash oxirigacha qoladi. Titrlash jarayonida, masalan, xlorid ionlarida reaktsiya boshlanadi
Hg₂^2 ++ 2Cl^- = Hg₂Cl₂↓;
TE ga etib borgandan so’ng, barcha xlorid ionlari titrlanganda, qo’shilgan titrantning birinchi qismi sxemaga muvofiq temirning (III) tiosianat komplekslarini yo’q qilishga olib keladi bilan yomon eriydigan (K_s^o=3 • 10^-20) simob (I) tiosiyanat hosil bo’ladi.
n/2Hg₂²⁺ + [Fe(NCS)n]^3-n = n/2Hg₂(NCS)₂ + Fe³⁺
Bunday holda, eritmaning qizil rangi yo’qoladi. Indikator bilan reaktsiyaga sarflangan titrant miqdorini hisobga olish uchun bo’sh eksperiment parallel ravishda o’tkaziladi. Difenilkarbazon (C₆H₅NHNH)₂CO adsorbtsiya ko’rsatkichidir. Titrlash tugashidan oldin titrlangan eritma tarkibiga qo’shiladi. Yoqilg’i kamerasi yonida indikator zich ko’k rangda bo’ladi. Bepul indikator - kristalli kukun sariq-to’q sariqdan to’q sariqgacha, suvda erimaydi, 95% spirtda qizdirilganda eriydi. Amaliy foydalanish uchun 95% alkogol tarkibidagi difenilkarbazonning 1% eritmasi isitish orqali tayyorlanadi. Eritmani quyuq shisha idishlarda saqlang. Ko’rsatkich eritmasining saqlash muddati, u tayyorlangan kundan boshlab 15 kun. Argentometriya bilan solishtirganda usulning afzalliklari va kamchiliklari. Usul kuchli kislotali eritmalarni titrlashga imkon beradi. Xlorid va simob (I) yodidi kumush (I) xlorid va yodidga nisbatan suvda kamroq eriydi, shuning uchun argentometrik titrlash egri chizig’iga nisbatan yog’ingarchilik simob titrlash egri chizig’ida uzunroq sakrash kuzatiladi. Simobning tuzlari (I) kumush tuzlariga qaraganda kamroq tanqis va arzonroqdir.

Biroq, simob aralashmalari juda, bu simobni o’lchashdan foydalanishni cheklaydi.
Usulda titrant sifatida 0,1N Hg₂(NO₃)₂ eritmasi ishlatiladi. Hg₂(NO₃)₂ standart modda talabiga javob bermaydi. CHunki uning tarkibida Hg (II) mahsulotlari bo’ladi. SHuning uchun tayyorlangan eritmaga bir oz simob metalli solib, bir sutka saqlanadi. Bunda simob (II) simob (I)ga qaytariladi.Tayyorlangan simob (I) nitrat eritmasi indikator ishtirokida natriy xlorid standart eritmasi bilan standartlanadi.
Hg₂(NO₃)₂ + 2NaCl Hg₂Cl₂ + 2NaNO₃
3Hg₂(NO₃)₂ + 2Fe(NCS)₃ 3Hg₂(NCS)₂ + 2Fe(NO₃)₃
qizil rangsiz N _Hg2(NO3)2 = NV_NaCI / V _Hg2(NO3)2
Kamchiligi: simob birikmalari zaxarli bo’lgani sababli merkurometriyani qo’llash chegaralangan.

2.2..Suvsiz muhitda titratsiya. Suvsiz muhitda kislotali asosli titrlashning mohiyati.
Suvli eritmalarda titrlash usullarini cheklash. Suv eng keng tarqalgan va arzon to’lovchi. Oldingi boblarda ko’rib chiqilgan miqdoriy kimyoviy tahlilning titrimetrik usullari suvni erituvchi sifatida ishlatishga asoslangan: suvli sinov eritmasi suvli titrant eritmasi bilan titrlanadi. Biroq, suv muhitida titrlashning cheklovlari bor.
Kislota asosli titrlash holatida bunday cheklovlar kamida quyidagilardan iborat:
1) Suvli eritmalarda juda zaif kislotalar va asoslar (pK> 7) titrlanmaydi. Bunday kislotalar va asoslarning titrlash egri chizig’ida deyarli hech qanday sakrash yo’q, shuning uchun KTTni belgilash uchun mos ko’rsatkichni tanlash mumkin emas.
2) Agar suvli eritmada kislotalar aralashmasi bo’lsa, kislota dissotsiatsiyasi konstantasi stavkalarining farqi КrKa to’rt birlikdan (КrKa <4) kam bo’lsa, bunday kislotalar alohida titrlanmaydi.
3) Kuchli kislotalar (yoki kuchli asoslar) birgalikda suvli eritmada alohida titrlanmaydi. Masalan, agar suvli eritma bir vaqtning o’zida kuchli xlorli, azotli va sulfat kislotalarni o’z ichiga olsa, unda ularning barchasi deyarli ajralib ketadi. Protonlarni parchalash orqali H₃O⁺ gidrosonium ionlarini hosil qiladi. Kuchli kislotalar aralashmasi kuchli asos eritmasi bilan titrlanganda, qaysi gidroksiyon ionlari dissotsiatsiyalanishidan qat’iy nazar, qanday kuchli kislota hosil bo’lishidan qat’iy nazar xuddi shunday titrlanadi. Natijada kuchli asos bilan kuchli kislotalar aralashmasining titrlash egri chizig’ida faqat bitta sakrash kuzatiladi. Shuning uchun faqat ularning umumiy tarkibini aniqlash mumkin.
4) Ko’p moddalar suvda ahamiyatsiz eruvchanlikka ega (ammo ba’zi boshqa erituvchilarda eriydi). Bunday moddalarni suvli eritmalarda titrlash mumkin emas.
Suvsiz muhitda kislotali asosli titrlash usulining mohiyati. Suvli eritmalarda titrlash usullarining yuqoridagi cheklovlari ko’pincha suvsiz muhitda (suvsiz eritmalarda) titrlash usullari yordamida bartaraf etiladi. Kelgusida biz suvli bo’lmagan muhitda faqat eng keng tarqalgan kislota asosidagi titrlash usuli asoslarini qisqacha muhokama qilish bilan cheklanamiz, garchi suvsiz erituvchilar boshqa titrimetrik usullarda, masalan, Fischer suvini yodometrik aniqlash usulida ham ishlatilishi mumkin. Suvsiz muhitda titrlash yoki suvli bo’lmagan titrlash - bu vosita suvning minimal miqdori bo’lgan suvsiz erituvchi bo’lgan titrlash.

Suvsiz erituvchilar sifatida odatda quritilgan (asosan organik) suyuqliklar ishlatiladi - alohida moddalar yoki ularning aralashmalari, masalan: aseton, dimetilformamid, dimetil sulfoksid, dioksan, kislotalar (asatik, formik), sirka angidrid, metil etil keton, nitrometan. piridin, spirtlar (metanol, izopropanol, uchlamchi butil spirti), etilendiamin va boshqalar. Suvsiz erituvchilar yordamida titrlashning oxiri vizual indikator usuli bilan yoki, ehtimol, potentsiometrik (potentsiometrik titrlash usuli bilan) o’rnatiladi. Kislotali erituvchilarda asosiy moddalarni titrlashda dimetilaminoazobenzol ko’rsatkichlari, kristall binafsha, malaxit yashil, metil binafsha, neytral qizil, Sudan III, tropeolin 00, quinalizarin qizil ishlatiladi. Usul farmakopiya bo’lib, ko’plab dori vositalarining miqdoriy tahlilida keng qo’llaniladi va hamma ma’lum bo’lgan. farmakopeyalar. Suvsiz titrlashdan foydalanish titrometrik tahlil imkoniyatlarini kengaytiradi. Suvda erimaydigan ko’plab organik moddalar turli xil organik erituvchilarda yaxshi eriydi, bu ularni titrimetrik usul bilan aniqlashga imkon beradi. Suvli eritmalardagi kuchsiz kislotalar va asoslarning kuchini erituvchini tanlash orqali oshirish mumkin, bunda ularning titrlanishi mumkin bo’ladi.

Xulosa.
Titrlashda reaktiv ortiqcha miqdorda emas, balki reaksiya tenglamasiga aniq mos keluvchi miqdorda qo’shiladi. Reaktivning titrlashga sarflangan aniq konsentratsiyasi va eritmasining hajmi o’lchanib, olingan miqdor eritmaning titriga ko’paytirilsa, reaktivning grammlarda ifodalangan massasi topiladi. Bundan reaksiya tenglamasiga asoslanib eritmadagi aniqlanayotgan modda miqdorini, agar eritmaning hajmi ma’lum bo’lsa, uning titrini topish qiyin emas.Titrimetrik analiz ekvivalentlar qonuniga asoslangan boiib, bu qonunning matematik ifodasi v,n,= v₂n₂ formulada o’z aksini topgan.Bu yerda: V_x — tekshirilayotgan eritma hajmi; V₂— reaksiyaga sarf bo’lgan reaktiv hajmi; N\ — tekshirilayotgan eritma tarkibidagi moddaning normal konsentratsiyasi; yV₂ ^— reaksiyaga sarf bo’lgan reaktivning normal kon­sentratsiyasi.Titrlash yo’li bilan tekshirilayotgan eritma tarkibidagi modda konsentratsiyasini aniqlash uchun reaksiyaga kirishuvchi eritmalarning aniq hajmini, reaktiv eritmasining aniq konsen­tratsiyasini va ikki moddaning ekvivalent miqdorda reaksiyaga kirishib, reaksiyaning tugash vaqtini, ya’ni ekvivalent nuqtani bilish kerak.

Binobarin, titrimetrik aniqlashlar quyidagi tarkibiy qismlardan iborat:
1.reaksiyaga kirishayotgan eritmalarning hajmlarini aniq o’lchash;
2.ishchi eritmalarni tayyorlash;
3.ekvivalent nuqtani aniqlab olish.
Titrimetrik analizning aniqligi gravimetrik analiznikidan biroz pastroq, ammo bu farq unchalik katta emas. Shuning uchun analiz natijalarini tezroq bilib olish zarur bo’lsa va katta aniqlk talab qilinmaganda ko’pincha titrimetrik analiz usullaridan foydalaniladi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.

1.Mirziyoev Sh.M. “Erkin va farovon demokratik” O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent,―O’zbekiston‖ NMIU, 2017. – 29 b.
2.Mirziyoev Sh.M. “Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta‘minlash yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi”. ―O’zbekiston‖ NMIU, 2017. – 47 b.
3.Mirziyoev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz.―O’zbekiston‖ NMIU, 2017. – 485 b.
4.М.Э.Полеес,Ч.Н.Душечкина. Аналитическая химия. М., «Медицина», 1987.
5.M.E.Poleyes. Analitik kimyo. Т., «Meditsina», 1988.
6.В.П.Зенчик. Аналитическая химия. М., «Медицина», 1971.
7.Ф.М.Шемякин, А.Н.Карпов, А.Н.Брусенцов. Аналитическая химия. М., «Высшая школа», 1965.
8.V.N.AIekseyev. Yarim mikrousul bilan qilinadigan ximiyaviy sifat analizi kursi. Т., «O’qituvchi», 1976.
9.V.N.AIekseyev. Miqdoriy analiz. Т., «O’qituvchi», 1963.
10.А.Н.Крешков, A.A.Ярославцев. Курс аналитической химии. М., «Химия», 1964.
Elektron ta’lim resurslari:
11.www.hozir.org.
12.www.wikipidia.org.
13.www.arxiv.uz