Amir Temur va temuriylar davrida ilm-fan Moul istilosiga qadar ilm-fan



Download 8,99 Kb.
Sana11.04.2020
Hajmi8,99 Kb.
#44009
Bog'liq
Amir Temur va temuriylar davrida ilm-fan Mo’g’ul istilosiga qada-hozir.org (3)

xmlns:w="urn:schemas-microsoft-com:office:word"



xmlns="http://www.w3.org/TR/REC-html40">

Amir Temur va temuriylar davrida ilm-fan Moul istilosiga qadar ilm-fan

Amir Temur va temuriylar davrida ilm-fan

Moul istilosiga qadar ilm-fan

  • Moul istilosiga qadar Turkistonda ilm-fan oqqisiga erishgandi. Xususan IX-XI asrlarda yetishib chiqqan allomalar, bitilgan asarlar nafaqat op vaqt davomida keyingi avlodlar uchun xizmat qildi. Bu davrning eng mashhur allomalari shubhasiz: Forobiy, fargplab zamon-doshlari boggzining har tomonlama madaniyat, harbiy kuch-qudrat to-mondan ham yuksak darajaga ko-lubiyati bilan yakunlandi, mamlakat togl ostiga olgan barcha ilm-fan yutuqlarini vah-shiylarcha yogirdi.

Amir Temur davri

  • Yerli xalq moullar zulmi-dan mutlaqo bezor bogz atrofiga odam to-gz atrofida nafaqat harbiylar xususan ziyolilarni totibori

  • Amir Temur mamlakat tepasiga kelgandan soz arrofiga ziyolilarni yigziga piri-murshid deb bilgani, ularning maslahatlarini doimo inobatga olgani tarixdan maplab ilmiy muassasalar qu-rishga amr qilgan. Madrasalarda diniy fanlar bilan baravar matematika, tarix, musiqa, astronomiya, adabiyot, meqitilishiga katta eTemur tuzuklarirgatish uchun sohibqiron to-monidan har bir shaharga mudarrislar tayinlan-gan. Yana ushbu kitobda Amir Temur tiborli kishilar sanab, hurmatini joyiga qo deyiladi.

Samarqandda ilm-fan

  • Amir Temur mamlakatni idora etishda muam-molarning toli bilan, qolgan bir ulushini boshqa iloj bong Samar-qandda koplab qu-layliklar yaratildi, koldi

Bunyodkorlik ishlari

  • Amir Temur op vaqti harbiy yurishlarda botibor qaratdi. Dastlabki yillardan kolar, binolar yaratildi, hammomlar, yangi rabot, karvonsaroylar qurildi, bozorlar tashkillashtirildi, savdo-sotiq rivojlantirildi. Konaltirilishi

  • Sohibqiron Amir Temur ong bosib olingan mamlakatdan nafaqat oltin-ku-mush, javohirlarni balki, kolyoz-ma asarlarni, alloma, shoirlar, donishmandlar-ni, melmish Samarqandga olib kelar va ularga ilm-fanni yuksaltirish, yangi binolarni qurish ishlarini topshirardi. Ularga yaxshi ulufalar, martabalar tayin qilardi.

Amir Temur qurdirgan binolar.

  • Amir Temur davrida kol urildi. Ularga misol qilib Kesh shah-rida qad rostlagan mahobatli Oqsaroyni, Sa-marqanddagi shoh qarorgohi bok-saroyni, Saroymulkxonimga atab qurilgan Bibi-xonim madrasasini, Shodi Mulk xonim, Tuman Oqa maqbaralari, Amir Temur maqbarasini, Hi-rotda Gavharshodbegimning nomiga qurilgan madrasani va shu kabi kobek

  • Amir Temurning vafotidan keyin 1405-yilda Sa-marqand taxtiga nevarasi Mirzo Ulugtir-di. Ilm fan aynan Mirzo Ulugp yutuqlarga erishdi. Bunga sabab qilib Ulugp ham chiqavermadi va barcha mablagtiborini ilm-fanni rivojlantirishga sarfladi. Bu-ning natijasida salkam yarim asr davomida Sa-marqand misli kobek davrida ilm-fan
    • Ulugqitish usulla-rida organish boshlandi; qizlarning ham oldingi davrlardan farqli madrasalarda ilm oli-shi yoyildi. Yangi madrasalar: Ulugbek rasadxonasi qurildi. Ular-da tajribali allomalar qatori Ulugzi ham ilm toliblariga dars bera boshladi. Bobosi davrida keltirilgan chet tillarda bitilgan asarlar-ni tarjima qildirib sharhlattirdi.

    Ulugp yutuqlarga erishdiki bu davr Turkistonning ikkinchi uygbekning tabek madrasasida yetishib chiqqan kobekning ra-goniyrni va hara-kat yobek rasadxonasi

    • Ulugz dav-rining shubhasiz eng katta yutuqlaridan biri boplab yangi as-boblar yaratildi va ular yor-damida juda katta aniqlikda yulduzlar harakati kuzatildi va qayd etib borildi. Buning nati-jasida quyosh va oy tutilishla-rini oldindan aytish imkoniyati paydo bolmish Hirotga Temuriyzo-da Husayn Boyqaroning kelishi va olib borgan islohotlari natijasida Hirot tez orada madani-yat markaziga, alloma, shoir, hunarmandlar-ning ijod saroyiga aylandi. Bu borada shoh Husayn Boyqaroga uning bolalalikdan birga osti, glar edi.

    Navoiy davrida ilm-fan

    • Navoiy nafaqat vazir balki shohga eng yaqin mahrami ham edi. Bu davrda xalq farovon ya-shadi va ilm-fan madaniyat rivojlandi. Navoiy bilan bir qatorda keksa shoir Lutfiy, Abdurah-mon Jomiy, shoir Binoiy, tarixchi Xondamir, Zayniddin Vosifiy, Sohib Doro, Sulton Ali Mash-hadiy, Sulton Muhammad va musavvir Kamo-liddin Behzodlar ham Hirotning yuksalishiga katta hissa qoz xamsalarini yozdilar.

    Bunyodkorlik ishlari

    • Bu davrga kelib kelib Hirotda misli kopar minoralar qurildi. Navoiy boshchiligida qurilgan Ixlosiya, Unsiya, Shifoiya binolarning talgan bola talabalarga tabobat sirlari ham ozida ularning talgan. U otasi Umar-shayx mirzoning bevaqt ong otiradi. Kong ham Samarqand nasib et-magach, Shayboniyxon zulmidan qochib oldin Qobul, keyin esa Hindistonga yurish qiladi va u yerda muqim qolib, yangi sulola yangi madaniyat markazi barpo etish niyatida keldi. Dastlab fuqarolar bilan aloqalarni yaxshiladi, tinchlik ong ayniqsa uning nabirasi Akbar zamonida mam-lakat gullab yashnadi, yangi obidalar qurilib, ilm-fan rivoj topdi. Hatto notinch bolkasidan ham ilm ahli Hindistonga yopi-rilib kela boshladi.

    http://hozir.org
    Download 8,99 Kb.

    Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish