|
G’arbiy yevropada uyg’onish davri san’ati Uyg`onish davri va cherkov rahbarlari o`rtasidagi munosabatlar turli yo`llar bilan rivojlanib bordi; hamkorlik ba`zan ochiq qarama-qarshilikka yo`l ochib berdi. Madaniyatning dunyoviy elementlarini rivojlantirib, ular yuksak va ma`naviyatli toifalarini tark etmadilar. Aksincha, yuksaklikka intilish Uyg`onish davri yozuvchilari va rassomlari uchun ohangni belgilab berdi. Uyg`onish davri ateistik davr emas edi, lekin birinchi marta din va ilm-fan qarama-qarshiligini fosh qildi, diniy dunyoqarashning o`zini o`zgartirdi. Uyg`onish davri g`oyalarini rivojlantirishning eng muhim sharti bu tabiatni ilmiy bilishga intilish edi, uning g`oyaviy asoslanishi ikkilamchi haqiqat ta`limotida bo`lishi mumkin: "ishonch haqiqati", manbai faqat diniy vahiy bo`lishi mumkin va eksperimental tadqiqotlar va nazariy umumlashtirishga asoslangan "bilim haqiqati" ...
Jovanni Bokkachio (1313-1375) Petrarkaning zamondosh va hamfikr kishisi edi. Qadimgi madaniyatda Boccaccio birinchi navbatda mifologiyaga qiziqqan va "Butparast xudolarning nasabnomasi" asarida u turli xil afsonalarning kelib chiqishi va o`zaro bog`liqligini kuzatib, o`z tartibini qadimgi xudolarning panteoniga etkazgan. Bokkachio bilim tizimi masalasida she`riyatni fizika va ilohiyot bilan bir xil darajaga qo`ydi, bu uning fikriga ko`ra yuqori masalalar bilan ham shug`ullanadi. Yunon va klassik lotin tillarini yaxshi bilgan Bokkachio asosan qayta ishlangan Volgarda asarlar yozgan va shu bilan adabiy italyan tilining shakllanishiga katta hissa qo`shgan. Yozuvchi sifatida Boccaccio o`zining chuqur psixologik asarlari bilan tanilgan edi, ular orasida Dekameron ajralib turadi. San`at. Proto-Uyg`onish davri tasviriy san`atida o`rta asrlarda rasm kontseptsiyasini qayta ko`rib chiqishni boshlagan florensiyalik rassom Giotto di Bondone (1267-1337) asarlari etakchi o`rinni egallaydi. Giotto freskalarida (Assisiyadagi San Franchesko cherkovi va Paduadagi Chapel del Arena rasmlari) kosmosning chuqurligi, soyalashuvi va tekislikdagi figuralarning uch o`lchovli tasviri paydo bo`ldi. Uning rasmlari endi nafaqat mavhum g`oyalarni aks ettirgan, balki avliyolarning hayoti, Masih va Maryam tarixi haqidagi samimiy insoniy tuyg`ular bilan to`ldirilgan kundalik hayotiy hikoyalarga yaqin edi. Ilk Uyg`onish davrida Uyg`onish qadriyatlar tizimining xususiyatlari juda aniq namoyon bo`la boshladi. XV asr - san`atda bepul eksperimentlar o`tkazish, axloq, estetika, filologiya, pedagogika, matematika, falsafa sohalarida nazariy izlanishlar uchun vaqt. Gumanistlar harakati kuchli rivojlanishga erishdi, buning natijasida Italiyada dunyoviy ziyolilar qatlami shakllandi. Petrarxa va Bokkachcho g`oyalarini boyitib, gumanistlarning yangi avlodi (Jovanni Piko della Mirandola, Lorenzo Valla, Poggio Bracciolini, Marsilio Ficino va boshqalar) gumanitar fanlarning yutuqlarini intellektual muhitga kiritdi, dinning o`zi inson xizmatiga joylashtirilgan Uyg`onish dunyoqarashini takomillashtirdi. Musiqa san`ati yanada rivojlandi, unda polifoniya tug`ildi, keyinchalik kameralar, umumiy va diniy janrlarni bog`ladi. XV asrda. Italiya san`atida Uyg`onish dunyoqarashining yakuniy g`alabasi bilan bog`liq hal qiluvchi o`zgarishlar yuz berdi. Italiyaning alohida mintaqalarining iqtisodiy va madaniy rivojlanishidagi farqlar turli xil madaniyat markazlarida shakllangan san`at maktablarining ko`pligiga olib keldi. Florensiya ustalarining paydo bo`lgan madaniyatning universalligini aniq namoyish etgan ijodiy faoliyati ayniqsa samarali bo`ldi. Arxitektura. Shiddat bilan rivojlanib, me`morchilik o`ziga xos Uyg`onish uslubiga ega bo`ldi. Brunelleski (Santa Mariya del Fiore sobori gumbazi) va Alberti (Palazzo Rucellai) me`morchiligida eng to`liq ifoda etilgan. Tajriba uchun antik davrga murojaat qilgan Filipp Brunelleski (1377-1446) saqlanib qolgan qadimiy me`moriy yodgorliklarni sinchkovlik bilan o`rganib chiqdi, eskizlar tuzdi. Ammo, individual antiqa elementlardan (ustunlar, ustunlar, kornişlar) qarz olib, u butunlay o`ziga xos uslubni yaratdi - me`morchilik ruhi jihatidan dunyoviy, soddaligi bilan oqlangan, mutanosib mutanosib (Pazzi Chapel, Osnedale degli Innocenti). Bunga qarab, toshning tortishish kuchi, materialning qarshiligi haqida unutasiz. Leon Battista Alberti (1404-1472) ni bilimlarning kengligi, xilma-xilligi jihatidan faqat Leonardo da Vinchi bilan taqqoslash mumkin. Traktatlarda ("Haykal to`g`risida", "Rasm to`g`risida", "Arxitektura bo`yicha o`nta kitob" va boshqalar), Alberti go`zallik va uyg`unlik, ularni matematik jihatdan o`lchash muammolarini ko`targan.
San`at Dastlabki Uyg`onish davri plastiklarning jadal rivojlanishi bilan ajralib turardi, ular o`sha paytda me`morchilikdan to`liq mustaqillikka erishdilar.
Termiz davlat universeteti magistratura bo’limi 1-kurs magstri _____________________________ ning ilmiy seminarda “________________________________________________________________________________________________________” mavzusidagi ma’ruzasi haqida
BAYONOTI
______yil __________ Termiz shahri magistratura bo’limi 1-kurs magstri _________________________________ ilmiy seminar mashg’ulotida “____________________________________________________________________________________________”
mavzusida ma’ruza qildi.
Ma’ruzada “Uyg’onish davri deganda, madaniy-marifiy va tafakkur yuksalishi davri tushuniladi. Bunday davr dastlab O’rta osiyoda IX-XVII va XIV-XV asrlarda yuz bergan.
XV-XVII asrlarda G’arbiy Yevropada ham bu hodisa yuz bergan va bu Resonans deb atalgan.
G’arbiy Yevropada bu hodisa o’z-o’zidan bo’lmagan balki, bu O’rta Osiyodagi uyg’onishning ham ta’siri bo’lgan. Yevropada Uyg’onishning asosiy belgilari quyidagilar edi:
- jaholat va mutaassiblikni rad etish
- Insonni ulug’lash
- Antik davr madaniyatini tiklash
- Inson erki uchun kurash
Aytib o’tildi.
Ilmiy seminar rahbar: Prof. Ilmiy seminar Qosimov . A
Do'stlaringiz bilan baham: |
