Aminokislotalarning tuzilishi va xossalari

Ayrim aminokislotalarning almashish reaksiyalari

Reja:

1. Aminokislotalar – oqsillarning tuzilish birligi.

2. Aminokislotalarning umumiy xossalari.

3. Oqsillarning tuzilish darajalari.


1. Aminokislotalar – oqsillarning tuzilish birligi. Aminokislotalar organik karbon kislotalar bo`lib, unda uglevodorod zanjirida kamida bitta vodorod atomi aminoguruhga almashingan bo`ladi.

Tabiatda 300 ga yaqin aminokislotalar uchraydi. Ularning yarmidan ortig`i, umuman oqsillar tarkibiga kirmaydi, qolgan yarmisining ko`p qismi ham faqat ayrim organizmlarda, ba’zilari alohida oqsillar va peptidlar tarkibida bo`ladi. Hamma organizmlarda oqsillar tarkibiga kiradigan aminokislotalar soni 20 ga teng. Ular proteinogen aminokislotalar deb ataladi. Qolgan aminokislotalar oqsil tuzilishida ishtirok etmaydi; ular hujayrada erkin holda (almashinuv mahsuloti sifatida) bo`lishi yoki oqsil bo`lmagan birikmalar tarkibiga kirishi mumkin. Masalan, ornitin va sitrullin arginin proteinogen aminokislotasi hosil bo`lishida oraliq mahsulot hisoblanadi va siydikchil sintezida ishtirok etadi; gamma-aminomoy kislota ham erkin holda uchraydi va nerv impulslarining o`tkazilishida mediator vazifasini o`taydi; beta-alanin esa vitamin-pantotenat kislotaning tarkibiga kiradi. Tiroksin-qalqonsimon bezning asosiy gormoni bo`lib, tireoglobulin tarkibida va qonda erkin holda uchraydi. Melanin – pigmentlar va adrenalinning hosil bo`lishidagi muhim oraliq mahsulot. Bundan tashqari, tabiiy mahsulotlar tarkibida, masalan, turli antibiotiklar va alkoloidlarda bir qator g`ayritabiiy stereoizomerlar, aminokislotalarning D-izomerlari (D-fenilalanin, D-leysin, D-alanin) ham uchraydi.

Oqsillarning tarkibiga kiradigan hamma aminokislotalar L- aminokislotalar bo`lib, ularning NH<sub>2</sub> – aminoguruhi alfa-holatda bo`ladi:

α

R – CH – COOH

l

NH2
Aminokislotalarning 3 xil tasnifi qabul qilingan:

1. 
   struktura - yon radikal zanjirning tuzilishi bo`yicha;
   
2. 
   elektokimyoviy – aminokislotalarning kislota-ishqoriy xossalari bo`yicha;
   
3. 
   biologik yoki fiziologik, ya’ni organizm uchun aminokislotalarning almashinmaydigan darajasi bo`yicha.
   

1). Strukturasi bo`yicha aminokislotalar quyidagi guruhlarga bo`linadi:

R-guruhi	Nomi			Belgila-nishi