Amaliyotiuchun

Namuna
Alisher Navoiy nomidagi Samarqand davlat
universiteti gerbariysi
Oilasi: 
Ranunculaceae-Ayiqtovondoshlar
Tur: Ranunculus repens L .-0
‘rmalovchi ayiqtovon
Terilgan joyi: 
Samarqand viloyati Urgut tumani
Mo‘lligi- 
ancha ко 'p
Yig‘di: 
Zokirov L.
Aniqladi: 
AxmedovX.
________________ 25-may 2014-yil______________
16

---

GERBARIYLARNISAQLASH VA SISTEMAGA SOLISH.
Gerbariylar quruq joyda, kartondan yasalgan uzunligi 4 5 - 5 0
sm li, eni 30-35 sm li va balandligi 25-30 sm li maxsus qutilarda 
saqlanadi.
Shkaflarda joylashtirilgan gerbariylar doimo nazorat ostida 
bo‘ladi. Shkaflar yog‘ochdan yoki metalldan tayyorlanadi. 
Gerbariyni zararli hasharotlardan saqlash uchun nafitalin yoki 
oltingugurtning dezinfiksiyalovchi bug‘i ishlatiladi. Buning uchun 
gerbariy 1 sutka davomida (ventilyatsion shkafda) yopiq sharoitda 
sianid bug‘ida saqlanib turiladi. Gerbariyni mayda kemiruvchi 
hayvonlardan (sichqon, kalamush) saqlash uchun xonalar 
margimush bilan dorilanadi. Gerbariylar sistematik guruhlarga 
mos ravishda sistemaga solinadi. Gerbariy materiallari morfologik 
mavzularga mos ravishda gerbariylar alohida papkalarda yoki 
nomlari yozilgan qutilarda saqlanadi (5-rasm).
Gerbariylar madaniy va tabiiy floranining xilma-xilligini 
o‘rganishda katta ahamiyatga ega. Bundan tashqari, barcha o‘quv 
muassasalarida(maktab, kollej, akademik-lisey va 0 0 ‘Yu) gerbariy 
asosiy o‘quv jihozlari bo‘lib hisoblanadi.
0 ‘simliklami quritish undan gerbariy tayyorlashda talabalardan 
diqqat e’tibomi, tabiatga bo‘lgan mehr-muruvat va ma’naviy- 
ma’rifiy tarbiyani shakllantirishda muhim ahamiyatga ega.
Botanika fanini gerbariylarsiz tasavvur etib bo‘lmaydi. Biror 
o‘simlikning tuzilishini yoritish uchun qayta-qayta gerbariylarga 
murojaat qilamiz. Har qanday o‘simlikning tuzilishi, yer yuzasida 
tarqalishi, qanday iqlim va tuproq sharoitida o‘sishi, uning foydali 
va zararli tomonlari haqida ma’lumotlami faqat sifatli tayyorlangan 
gerbariylar orqali olishimiz mumkin.
Shuningdek, botanika bil 
darsliklar va ilmiy asarlar 
chop etilgan. 0 ‘zbekistonda
in bogiiq bo*lj 
gerbariylar^ 
o‘sadigan
17
asarlar,
holda
chiga

---

oladigan 6 tomli «Flora Uzbekistana» nomli monografiya ham 
asosan gerbariylarga asoslangan holda yozilgan. Tabiatdagi barcha 
o‘simliklami jonli ravishda tabiatning o‘zida o‘rganish juda qiyin. 
Gerbariydan tabiatni muhofaza masalalarida ham foydalanish 
mumkin. Jumladan «Qizil kitob» ga kiritilgan o‘simliklami ham 
gerbariylar asosida o‘rganish mumkin. Gerbariyda bir vaqtlar 
o‘sib, so‘ngra turli sabablarga ko‘ra yo‘qolib ketgan o‘simliklami 
ko‘rish mumkin.
Har bir davlat va respublikaning gerbariy kolleksiyasi bor. 
Bizda ham eng katta gerbariy kolleksiyasi Toshkent shahridagi 
0 ‘zR FA 0 ‘simlik va hayvonot olami genofondi institutiga qarashli 
markaziy gerbariydir. Bu gerbariy kolleksiyasida o‘n ming turga 
oid bir milliondan ortiq gerbariy namunalari saqlanadi. Keyingi 
o‘rinda SamDU Botanika va o‘simliklar fiziologiyasi kafedrasining 
gerbariy kolleksiyasi turadi. Xullas, gerbariy Botanika fanining 
«oltin xazina» si bo‘lib hisoblanadi.