Amaliyot rahbari: I. Abdullayea lavozimi, F. I. Sh

2-rasm. Mоi dоkumеntы
Bizga kerak bo’lgan fayl joylashgan papkani topish uchun biz chap tomondagi soha yoki yuqoridagi ro’yxatdan foydalanamiz. Faylni kidirish jarayonida yuqorida joylashgan NАZАD - oldingi oyna ko’rinishiga kaytish, VVЕRХ - yuqoridaga papkaga chiqish, ISKАTЬ V INTЕRNЕTЕ - Internetda izlash, UDАLITЬ - tanlangan fayl yoki papkani uchirish, SОZDАTЬ PАPKU - yangi papka yaratish, VID - papka va fayllar ko’rinish holatini o’zgartirish (kichkina yoki katta belgilar, ro’yxat yoki jadval ko’rinishi), SЕRVIS - har xil yordamchi imkoniyatlar. Shu bilan birga fayl kidirish jarayonida biz oynada fakat bizga kerak turli fayllar ko’rinishini ta‘minlashimiz mumkin. Buning uchun pastki qismda joylashgan ro’yxatdan foydalanamiz.
3. - Sохrаnitь - Ekranda ochilgan dokumentni (faylni) xotiraga saqlab quyish.
Agar fayl ilgari saqlangan va nomlangan bo’lsa u holda shu tugmani bosganimizda faylni uzgargan holati uning eski holatining urniga yoziladi.Agar esa fayl yangi bo’lsa u holda shu tugmani bosganimizdan keyin ekranda quyidagi oyna hosil kilinadi.

3-rasm. SOXRANIT qilish
SHu oyna orqali biz yangi fayl joylanishi kerak bo’lgan papkani topib, yangi fayl nomini IMYa FAYLA sohaga yozamiz. Keyin SOXRANIT tugmasini bosamiz va natijada shu fayl xotiraga saqlanadi.
4. - Pеchаtь - Ekranda ochilgan faylni bosmaga chiqarish.
5. - Prеdvаritеlьnыy prоsmоtr - Bosmaga tayyorlangan hujjatni sahifaga joylashishini oldindan ko’rish.³

4-rasm. Prеdvаritеlьnыy prоsmоtr
Ushbu tugmani bosganimizdan keyin ekranda quyidagi oyna hosil kilinadi. Va shu oyna orqali biz matnni, jadvallarni va rasmlarni varakda joylashganligini ko’rishimiz mumkin. Ush bu oynaning yuqori qismida bir nechta tugmalarni ko’rishimiz mumkin. Shu tugmalarning vazifalari bilan tanishaylik:
- Faylni bosmaga chiqarish.
- Ko’rish (kursor lupa) yoki o’zgartirish (oddiy) holatiga o’tish
- Ekranda bitta varaka ko’rinish holatiga o’tish
- Ekranda bir nechta varaka ko’rinishi holatiga o’tish
- Dokumentni ko’rish masshtabini o’zgartirish
- Ekran chap va yuqori kisimlardagi chizgichlarning ko’rish yoki kurinmasligi
- Matnni bitta varakga sigdirish
- Butun ekran holatiga o’tish
- Oddiy ekran ko’rinishiga (taxrirlash holatiga) kaytish.
6. - Оrfоgrаfiya - Matnning (rus va ingliz tilida yozilgan bo’lsa) imlo xatolarni tekshirish.
Excel Microsoft Office paketi tarkibidagi dastur bo’lib, u Windows operatsion tizimi boshqaruvida ma‘lumotli elektron jadvallarni tayyorlash va kayta ishlashga mo’ljallangan.
Windows operatsion tizimi yaratilmasdan avval DOS tarkibida SuperCalc, QuatPrio va shunga uxshash elektron jadvalli dasturlardan foydalanilgan.
Windows muxiti yaratilgandan keyin, ayniksa Windows operatsion tizimi yaratilgandan keyin ko’pgina foydalanuvchilar Office dasturlarining elektron jadvalli dasturi Microsoft Excel elektron jadval (EJ) dasturidan foydalanish imkoniyatiga ega bo’ldilar.
Excelda tayyorlangan har bir hujjat (ma‘lumotli jadval) ixtiyoriy nom va .xls kengaytmadan iborat fayl bo’ladi. Excelda odatda bunday fayl «Ishchi kitob» (Workbook, kniga ) deb yuritiladi.
Microsoft Excelning asosiy ish sohasi bu – «Ishchi kitob» bo’lib, u standart holda 3 ta varakdan (list) dan iborat bo’ladi. Foydalanuvchi xoxishiga ko’ra bu varaqlar sonini oshirishi yoki kamaytirishi mumkin. Ish varagida buxgalter (hisobchi) kitobi kabi, sonlar, matnlar, arifmetik ifodalar, hisoblar kator va ustunlarda joylashgan bo’ladi.
Excel elektron jadvali, butun sonlar bilan tartiblangan 65536 ta kator (row- “1, 2, 3,…,65536”) va lotin alifbosining bosh harflari bilan nomlangan 256 ta ustun (column – A,B,C,D,……,Z,AA,AB,…,IV)dan iborat. Kator va ustun kesishmasida elektron jadvalning tarkibiy elementi – katak (sell – yacheyka) joylashgan. Har bir katakka son, matn, yoki formula tarzidagi ma‘lumotlar kiritiladi. Kataqlarning nomlari kator va ustunlarning nomlaridan kelib chikadi. Masalan A ustun bilan 7 katorning kesishmasi A7 katagi deyilsa D ustun bilan 12 katorning kesishgan joyi D12 katagi deyiladi.
Excel dasturini yo’qlashning bir necha usullari bor.

1. 
   Windows ishchi stolida MS Excel nomli yorlik bo’lsa, shu yorlikni ishga tushurish bilan Excelni yo’qlash mumkin. Ya‘ni shu yorlikka sichqoncha ko’rsatgich
   
2. 
   i keltirilib bir vaqtda ikki marta sichqonchaning chap tamondagi tugmasi bosiladi.
   
3. 
   Ishchi stoldagi MS Excel yorligiga ko’rsatgich keltirilib yorlikning kontekstli menyusi ochiladi va menyudan «Оtkrыtь» bo’limi tanlanadi.
   
4. 
   Agar foydalanuvchi vazifalar katoriga Excelning belgisini (znachok) kiritib kuygan bo’lsa, shu belgini sichqoncha orqali tanlash bilan ham elektron jadvalni yo’qlash mukin.
   
5. 
   «Pusk» tugmasini bosib Windowsning menyusi chikariladi, menyudan «programm» bo’limi tanlanadi, sung MS Excel tanlanib Excel EJ ni yo’qlash mumkin.
   
6. 
   «Pusk» tugmasini bosib Windowsning menyusi chikariladi, «Dоkumеntы» bo’limini chikarib, Excelda yozilgan fayllardan birini tanlasak, shu fayl bilan birgalikda Excel EJ chikadi.
   

Excel EJ yo’qlanganda ekranga ikkita oyna chikadi, oynaning biri Excelning oynasi bo’lsa ikkinchisi EJ kitobinig oynasi.
1- rasmda Excel oynasining umumiy ko’rinishi va uning elementlari ko’rsatilgan.
Excel EJ dan chiqish uchun bir necha usullardan foydalanish mumkin:
-sichqoncha yordamida boshqarish tugmalaridan yopish (zаkrыtь) tugmasi bosiladi.
-menyudan «Fаyl» bo’limiga utiladi, sung «Vыхоd» bo’limi tanlanadi. Bu ishni sichqoncha orqali yoki klaviatura yordamida ham bajarish mumkin. Alt tugmasi bosiladi, Enter klavishi bosiladi, sung «Vыхоd» bo’limi tanlanadi.
- Faqat klaviaturadan foydalanish kerak bo’lsa, quyidagi klavishlar ketma-ket bosiladi. Chap Alt, F, ы.
- Alt va F4 klavishlari birgalikda bosiladi.
Excel EJ oynasining umumiy ko’rinishidagi nomerlangan elementlar quyidagilar:

1. 
   Excel oynasining belgisi va sarlavxasi.
   
2. 
   Excel Ejning menyusi.
   
3. 
   Excel oynasining boshqarish tugmalari. O’rash, (tiklash) yoyish va yopish tugmalari.
   
4. 
   Excel oynasining instrumentlar paneli.
   
5. 
   Yacheyka (katak) nomini ko’rsatuvchi satr.
   
6. 
   Formula (yozish) katori