Amaliy№8 Mavzu; Keramik kristall panjara yacheykasidagi anion va kation radiuslarini nisbatlarini aniqlash Ion radiusi

Ion radiusi.
Ionlarning radiuslari mos keladigan elementlarning atom radiuslaridan farq qiladi. Atomlar tomonidan elektronlarning yo'qolishi ularning samarali o'lchamlarining pasayishiga olib keladi va ortiqcha elektronlarning qo'shilishi ko'payishiga olib keladi. Shuning uchun musbat zaryadlangan ion (kation) ning radiusi har doim kichikroq, manfiy zaryadlangan ionning (anion) radiusi esa mos keladigan elektr neytral atomning radiusidan doimo katta bo'ladi. Demak, kaliy atomining radiusi 0,236 nm, K+ ionining radiusi esa 0,133 nm; xlor atomi va xlorid ioni Sl - radiuslari mos ravishda 0,099 va 0,181 nm ga teng. Bunda ionning radiusi atom radiusidan qanchalik ko'‘ farq qilsa, ionning zaryadi shunchalik katta bo'ladi. Masalan, xrom atomi va Cr 2+ va Cr 3+ ionlarining radiuslari mos ravishda 0,127, 0,083 va 0,064 nm ga teng.
Asosiy kichik guruh ichida bir xil zaryadli ionlarning radiusi, atomlar radiusi kabi, yadro zaryadining ortishi bilan ortadi.
Ionizatsiya energiyasi(metall xossalarning namoyon bo'lish o'lchovi) - atomdan elektronni ajratish uchun zarur bo'lgan energiya.
(Ca 0 - Ca 2+ + 2e - - H).
Tashqi elektron qatlamda qancha ko'‘ elektron bo'lsa, ionlanish energiyasi shunchalik ko'‘ bo'ladi. Atom radiusining ortishi bilan ionlanish energiyasi kamayadi. Bu cha’dan o'ngga bo'lgan davrlarda metall xususiyatlarning pasayishini va yuqoridan pastgacha bo'lgan guruhlarda metall xususiyatlarning oshishini tushuntiradi. Seziy (Cs) eng faol metalldir.
Elektronga yaqinlik energiyasi (metall bo'lmagan xususiyatlarning namoyon bo'lish o'lchovi) - elektronning atomga biriktirilishi natijasida ajralib chiqadigan energiya (Cl 0 + 1e - -> Cl - + H) . Tashqi elektron qavatdagi elektronlar soni ortishi bilan elektronga yaqinlik energiyasi ortadi, atom radiusi ortishi bilan esa u kamayadi. Bu cha’dan o'ngga davrlarda metall bo'lmagan xususiyatlarning o'sishini va yuqoridan pastgacha asosiy kichik guruhlardagi metall bo'lmagan xususiyatlarning pasayishini tushuntiradi.
Atomning elektronga yaqinligi energiyasi, yoki faqat u elektronga yaqinlik(e), biriktirilish jarayonida ajralib chiqadigan energiya deyiladi elektron manfiy ion E ga aylanishi bilan asosiy holatda erkin atom Ega - (atomning elektronga yaqinligi son jihatdan teng, ammo tegishli izolyatsiya qilingan bir zaryadlangan anionning ionlanish energiyasiga qarama-qarshi).
E + e - = E - + e