Amaliy matematika va informatika yo’nalishi 2-mutaxassislik sirtqi 4-kurs talabasi Narmuratov Otamurod Raxmatullayevichning Mustaqil ishi Mavzu

Moddalar massasining saqlanish qonuni kimyoning birinchi qonunidir. Bu qonunni dastlab 1748-yilda M.V.Lomonosov, keyin 1789-yilda fransuz kimyogari Lavuazer mustaqil ravishda ta‘riflab bergan. Qonunning hozirgi ta‘rifi quyidagicha:

Kimyoviy reaksiyaga kirishadigan moddalarning massasi reaksiya natijasida hosil boʻladigan moddalarning massasiga teng. Moddalar massasining saqlanish qonuni materiyaning saqlanish qonunining bir koʻrinishidir.

Tabiatdagi har qanday o‘zgarishlar izsiz yo‘qolmaydi. Juda ko‘plab kimyoviy reaksiyalarning amalga oshish shart-sharoitlari o‘rganilganda reaksiyaga kirishayotgan moddalar massasi reaksiya mahsulotlari massasiga miqdoran teng bo‘lishi aniqlangan. Bu kabi hodisalarni ulug‘ ajdodlarimiz Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino va boshqa mutafakkirlar tajribaxonalarida og‘zi payvandlangan idishlarda olib borgan qizdirish ishlarida kuzatishgan. 1748-1760-yillarda rus olimi M.V. Lomonosov ham og‘zi payvandlangan kolba — retortada tajriba olib borib, bu hodisani izohlashga harakat qilgan. 1772-1789-yillarda fransuz olimi A.Lavuazye ham yopiq idishda olib borilgan tajribalarda umumiy massa o‘zgarmasligini kuzatgan va bu o‘ziga xos yangilik — yangi qonun ekanligini tushunib yetgan. Shunday qilib, tabiatning asosiy qonunlaridan biri massaning saqlanish qonuni ochilgan. Kimyoviy reaksiyaga kirishayotgan moddalarning umumiy massasi reaksiya mahsulotlarining umumiy massasiga teng. A.Lavuazye bu qonun asosida muhim xulosa chiqarib, reaksiyada qat- nashayotgan har bir element atomi massasi reaksiya davomida o‘zgarmasligini taʼkidlagan. Bu esa kimyoviy reaksiyada bir element atomining boshqa element atomiga aylanib ketmasligini bildiradi. Kimyoviy reaksiyalarda atomlar yo‘qolib ketmaydi, yo‘qdan bor bo‘lmaydi, atomlarning umumiy soni o‘zgarmaydi. Har bir atom massasi kimyoviy reaksiyalarda o‘zgarishsiz qoladi. Shuning uchun moddalarning umumiy massasi ham o‘zgarmasdan qoladi. Bu qonun tabiatning eng muhim qonunlaridan biri bo‘lib hisoblanadi. Ushbu qonun biz tabiatda isteʼmolchi emas, o‘zgartiruvchi ekanligimizni ko‘rsatadi. Yer qaʼridan temir rudalari qazib olinib, zaruriy buyumlar tayyorlanganda sayyoramizdagi temir atomlari soni kamaymaydi, balki bir ko‘rinishdan boshqa ko‘rinishga o‘tadi. Masalan, temirdan yasalgan buyumlar zanglaydi, natijada sarflangan temirning 50% ini ham qaytarib olish imkoni bo‘lmaydi. Albatta, zarur energiya sarf qilib, har qanday kimyoviy o‘zgarishni amalga oshirish mumkin.

Fe+S=Fe-S reaksiya uchun olindi.

88 g (56+32). 56 32 88 reaksiya natijasida hosil bo‘ldi.— 88 g.

Massaning saqlanish qonunidan tabiatning quyidagi qonuni kelib chiqadi:

Moddalar yo‘qdan bor bo‘lmaydi, bordan yo‘q bo‘lmaydi, faqat bir turdan ikkinchisiga o‘zgaradi.

Kimyo materiya, energiya va ularning o'zaro ta'sirini o'rganadigan fizika fanidir. Ushbu o'zaro ta'sirlarni o'rganayotganda massani saqlash qonunini tushunish muhimdir.