Amaliy matematika va informatika fakulteti axborotlashtirish kafedrasi algoritmlash asoslari fanidan

Axborotni ximoyalashning maqsadlari kuyidagilardan iborat:

axborotning kelishuvsiz chikib ketishi, ugirlanishi, yukotilishi, uzgartirilishi,

soxtalashtirilishlarning oldini olish; shaxs, jamiyat, davlat xavfsizliligiga bulgan xavf – xatarning oldini olish; axborotni yo’q qilish, o’zgartirish, soxtalashtirish, nusxa ko’chirish, to’siqlash

b o’yicha ruxsat etilmagan harakatlarning oldini olish; xujjatlashtirilgan axborotning miqdori sifatida xuquqiy tartibini ta’minlovchi, axborot zaxirasi va axborot tizimiga har qanday noqonuniy aralashuvlarning ko’rinishlarining oldini olish; axborot tizimida mavjud bo’lgan shaxsiy ma’lumotlarning shaxsiy maxfiyligini

va konfidensialligini saqlovchi fuqarolarning konstitusion xuquqlarini himoyalash; davlat sirini, qonunchilikka mos hujjatlashtirilgan axborotning

konfidensialligini saqlash;

Kriptografiya – so’zi grek tilidan olingan bo’lib, “maxfiy yozish” degan ma’noni anglatadi. Umumiy qo’lanilishiga ko’ra mazkur tushuncha biror ma’lumotni maxfiy saqlash va himoyalash demakdir.

Shifrlarning kriptografik xossalarini tashkil etuvchi:

kriptohujumlarga bardoshliligi, axborot-kommunikatsiya tarmoqlarida qo’llanishi samaradorligi, elektron qurilmalarining yaratilishini qulayligi kabi masalalarni tahlil qilish bilan shug’ullanuvchi fan turiga kriptotahlil deb yuritiladi. Ushbu termin fanga 1920 yilda buyuk matematik U. Fridman tomonidan kiritilgan.

Kriptografiya va kriptotahlil birlashtiruvchi(fan) bilim sohasiga kriptologiya deyiladi.

Shunday qilib, kriptografiya va kriptotahlil bir-birlari bilan uzviy ravishda bog’liq bo’lgan fan yo’nalishlaridir, ya’ni har qanday himoyalanishni chuqur kriptotahlil qilmasdan amalga oshirish mumkin emas.

Kriptologiya – axborotni qayta akslantirib himoyalash muammosi bilan shug’ullanadi (kryptos – maxfiy, sirli, logos - fan). Kriptologiya ikki yo’nalishga bo’linadi kriptografiya va kriptoanaliz. Bu ikki yo’nalishning maqsadlari qarama-qarshi.