Amaliy matematika fakulteti tabiiy fanlar va iqtisodiyot kafedrasi

OLTINGUGURT (S) YETISHMAGANDA…

Tabiatdagi ko’pchilik o’simliklar oltingugurtning uchuvchan formalarini ham saqlaydi. Masalan, sulfoksid (R-CO-R) piyo’z tarkibidagi fitontsidlar tarkibiga kiradi. Mana shu tufayli piyo’z artilganda ko’zga yoshlantimvchi-achishtimvchi ta'sir ko’rsatadi. O’simliklarning oltingugurt bilan yetarli darajada ta’minlanmaganligi tarkibida oltingugurt saqlovchi aminokislotalar va oqsiliar sintezini to’xtatadi. O’simlikdagi fotosintez jarayonini va uning o’sishini ayniqsa yer ustki qismlarining o ‘sishini sekinlashtiradi. Ayrim hollarda esa xloroplastlar sintezi buzilib ular yemirilishi ham mumkin. O’simliklarga oltingugurt yetishmasligining belgilari azot yetishmasligiga o ‘xshab ketadi, ya’ni barglar avval oqaradi so’ngra esa sarg‘ayadi.
Ammo bu hoi avvalo yosh barglarda boshlanadi. Bu o’z navbatida qarin barglardan kelayotgan oltingugurtning metabolizm uchun yetarli miqdorda cmasligidan dalolat beradi.

KALSIY (Ca) YETISHMAGANDA…

Kalsiyning yetishmasligi hujayra devorining pektin moddalarining shishishiga olib keladi. Bu esao’znavbatida hujayra devorining shilimshiqlanishiga va hujayraning buzilishiga olib keladi. Buning natijasida ildiz va barglaming ayrim qismlari chiriydi va o’ladi. Bunda barglaming uchi qirralari avval oqaradi, keyin qorayadi va barg plastinkasi buralib qiyshayib qoladi. O’simlik mevalarida qizg’ish
dog’lar paydo bo’ladi.

Magniy (Mg2+) ionlari yetishmaganda

O’simliklarga Mg2+ ionlari yetishmaganda barglar tomirlari o’‘rtasida och-yashil tusdagi dog‘ paydo bo’lib keyinchalik u sariq ranga o’atdi. Barg plastinkasining qirralari sariq, qizg’lsh, qizil yoki qo’ng‘ ir qizil tus oladi. Barglardagi xloro’z holati Mg + ionlari yetishmasligining belgisidir.
pomidor

O’simlik hujayralarida temir ( Fe ) yetishmasligi

O’simliklarga temir unsuri yetishmasa, barglar o’zlarining yashil ranginiyo’qotadi. Bu holni birinchi bor Knop kuzatgan va temir ionlarining xlorofill sintezida ishtirok etishini aniqlagan.
Ohakli tuproqlarda temir ionlarining o’simliklar tomonidan o’zlashtirilishi birmuncha qiyin va shu sababli ularda xloro’z kasalligi paydo bo’lishi mumkin. Bu hol ayniqsa tok va sitrus o’simliklarida ko’proq uchraydi.