Amaliy mashg`ulot№1. Mavzu: Ishlab chiqarishda ish kuni xronometraji,mehnatning og`irligi va keskinligi(zo`riqish) ni baholashni o`rganish

Mehnatning jismoniy og’irligi deb,odamdan mehnat qilayotganda asosan muskullarining zo’riqishini hamda kerekli energiyani talab qiluvchi yuklamaga aytiladi. Ular statik va dinamik ishlarga bo’linadi.
Statik ishda mehnat qurollari va predmetlari bir yerda qo’zg’almas xolatda bo’lib, ishchi ham bir xil ishchi xolatda mehnat qiladi.
Dinamik ish muskullar qisqarishi bilan kechadigan jarayon bo’lib,bunda inson mehnat qilish jarayonida o’zi harakatlanishi va ma`lum miqdordagi yuklarni tashishi bilan amlga oshadi,energiya sarfi muskullarni kuchaygan xolda ushlab turishga hamda mexanik effekt uchun sarflanadi.Qo’lda ko’taradigan yukning maksimal og’irligi ayollar uchun 10kg dan, erkaklar uchun 30 kg dan ortiq ishlar og’ir ish hisoblanadi.
Ish miqdorini fizikaviy og’ir-engilligini quyidagi tenglama bilan tafsiflash mumkin:
A= (V*H) : {(V*L/ 9) : (V*H<sub>1</sub> / 2) * K}
bu yerda A-ish miqdori,kg/m;L-yukning ufqiy yo’nalishda ko’tarish masofasi,m;: N-yukni ko’tarish balandligi,m;H<sub>1</sub>–yukni pastga tushirish masofasi,m;V- ko’tariladigan yuk massasi,kg;K-yuk ko’tarish koeffisienti=6.
Gigiyenaning muhim vazifalardan biri,bu mehnat toliqish darajasini aniqlash hamda jarayonning ratsionalligini baholashdan iboratdir.Mehnatning og`irligi va keskinligi degan tushunchalar San.Q va M № 0049-96 y.«Mehnat gigiyenik tasnifi» da kuydagicha ta'rif berilgan:
–mehnatning og`irligi mehnat jarayonining ko`prok harakat-tayanch apparati va funksional tizimlarga(yurak qon-tomir,nafas va boshqalar)tushadigan og`irlikni aks ettiruvchi tavsifdir. Mehnat jarayoni omillari.
Xavfsiz ish sharoiti–mehnat jarayonida ishchi organizmiga ta’sir etishi mumkin bo‘lgan zararli va xavfli ishlab chiqarish omillarini gigienik me’yoriga mos kelishi.Ish joyi–mehnat qilish davomida ishchini doimiy yoki vaqtinchalik ish bajarish joyi.
Mehnat keskinligi-bu mehnat jarayonining shunday turiki,bunda asosiy funksional zo‘riqish markaziy nerv sistemasi,sezish,ko‘rish, emotsional holatlarni kuchayishiga to‘g‘ri keladi.