Amaliy mashg`ulot№1. Mavzu: Ishlab chiqarishda ish kuni xronometraji,mehnatning og`irligi va keskinligi(zo`riqish) ni baholashni o`rganish

Yo`ritilishni gigienik baholash quyidagi masalalarni echishda bajariladi:

• 
  qurilib ishga tayyor korxonalarni qabul qilishga;
  
• 
  texnologik jarayon va texnologik qabul uskunalarida o‘zgartira olgandan so‘ng;
  
• 
  yoritilish majmualarining tuzatish va o‘zgartirishdan so‘ng;
  
• 
  kasb kasalliklarini va shikastlanish sabablarini aniqlashda;
  
• 
  ishchilardan tushgan shikoyatlar sabablarini aniqlashda.
  

Ishlab chiqarishda yoritilganlik:etarli,yorug‘lik esa sath bo‘ylab tekis tarqalgan,ishchilarga xavfsiz bo‘lishi kerak.Ishlab chiqarishda yoritilganlikni sifat va miqdoriy xususiyatlariga baho berish uchun mehnat gigienasi vrachi DavSt 24940 81 “Yoritilganlikni o‘lchash usullari” va QMQ 2.01.05-98 “Tabiiy va sun’iy yoritilish”ga asoslanadi.
YOritilganlikni o‘lchash.
YOritilganlikni maxsus lyuksmetrlarYU-116,YU-117 lar yordamida o‘lchanadi.Lyuksmetr 3 ta bo‘limdan iborat:

• 
  fotoelement–yorug‘lik qabul qiluvchi plastinka bo‘lib,unga tushgan yorug‘lik energiyasiga aylantirib beradi;
  
• 
  yorug‘lik darajasini o‘lchash asbobi(galvanometr);
  
• 
  nasadka–3 ta ko‘rsatkichli(10,100,1000).
  

Yorug‘lik darajasini o‘lchash asbobi gorizontal holatda joylashtiriladi, fotoelementga esa nasatka qo‘yiladi,yoritilganlik sathi qaerda o‘lchash kerak bo‘lsa shu erga qo‘yiladi.Asbobda 2 ta shkala bor:0 dan 30 gacha; 0 dan 100 gacha. O‘lchangan yorug‘lik nasadka ko‘rsatkichiga ko‘paytiriladi(10,100,1000) va lyuks birligida chiqariladi.
Hozirgi kunda yangi asboblaridan shahar DSENM fizik laboratoriyasida mavjud bo‘lib,shulardan biri «ARGUS-01»lyuksmetridan foydalanilmoqda (rasm 23 va 24).



23-rasm.. Lyuksmetr ARGUS-01.

YOritilganlikni o‘lchash usuli “DavSt 24940-81” ga asoslanib o‘lchanadi. YOritilganlikni o‘lchashdan avval ish joylarini nusxalarini chizib, 5 ta kontrol nuqtalari belgilab olinadi:

• 
  xona o‘rtasi;
  
• 
  devor oldida;
  
• 
  yoritkichlar tagida;
  
• 
  yoritkichlar ustida;
  
• 
  yoritkichlar qatori o‘rtasida.
  

YOrug‘lik tushayotgan sathga ishchilardan yoki moslamalardan soya tushmaslik kerak. Sun’iy yoritilganlikni o‘lchaganda, agar yoritilganlik kombinatsiyalashgan bo‘lsa,(umumiy yoritilish yoritkichlari va mahalliy yoritish yoritkichlariga ega bo‘lsa),avval yoritilganlik umumiy yoritish yoritkichlaridan o‘lchanadi, keyin mahalliy yoritish yoritkichlari yoqilib,o‘lchanib ularni umumiy soni QMQ dagi yoritilganlik bilan taqqoslanadi.Har bir kontrol nuqtada yoritilganlik 3 martadan o‘lchanadi.Olingan natijalar maxsus 335/U nusxali bayonnomada qayd etiladi va QMQ 2.01.05-98 ga asoslanib baho beriladi.