Amaliy mashg’ulot: Yuza va hajm tushunchalarni o‘qitish metodikasi. Ta’rif

2. parallelepiped. Asosi parallelogramm bo`lgan prizma parallelepiped deyiladi (89-rasm). Yon qirralari asosga perpendikulyar bo`lgan parallelepiped to`g`ri deyiladi.
Asosi to`g`ri to`rtburchak bo`lgan to`g`ri parallellepiped to`g`ri burchakli deyiladi.
Kub - barcha qirralari teng bo`lgan to`g`ri burchakli parallelepiped.
parallelepipedning xossalari:

1. 
   parallelopiped diagonalining o`rtasi uning simmetriya markazidir.
   
2. 
   parallelepipedning qarama-qarshi yoqlari juft-juft kongruent va paralleldir.
   
3. 
   parallelepipedning barcha diagonallari bir nuqtada kesishadi va bu nuqtada teng ikkiga bo`linadi. 89-rasm
   

To`g`ri burchakli parallelepipedning sirt yuzi yon sirtining yuzi bilan ikki asosi yuzlarining yig`indisiga teng.
Yon sirtining yuzi esa asos perimetri bilan balandligining ko`paytmasiga tengdir.
To`g`ri burchakli parallelepipedning barcha diagonallari teng uzunlikda bo`ladi.
3. Piramida. Agar ko`pyoqli burchak uchidan o`tmaydigan biror tekislik bilan kesilsa, kesuvchi tekislik va ko`pyoqli burchak yoqlari bilan Cheklangan jism ‘iramidadeyiladi (90-rasm).
Kesuvchi tekislikning ko`p yoqli burchak yoqlari orasidagi bo`lagi ‘iramidaning asosi deyiladi.
ABCDEF-asos, SAB, SBC, ....- yon yoqlari, S- umumiy uch.
SA, SB, … –yon qirralar; SK –balandlik (asosga tushirilgan ‘er’endikulyar).
‘iramidaning hajmi V= S<sub>as</sub>H, S<sub>as</sub>-asos yuzasi, H-balandlik. Muntazam ‘iramidayon sirti S<sub>yon</sub>= ‘ h, ‘-asos ‘erimetri, h-a’ofema. 90-rasm
Asosga paralleltekislik ‘iramidani ikki qismga ajratadi. U holda qismlardan biri yana piramida bo`ladi, ikkinchi qism esa kesik piramidadeyiladi (91-rasm).
Kesik piramidada ABCD va A₁ B₁ C₁ D₁- asoslar, AA₁, BB₁, CC₁, DD₁ –yon qirralar, O₁ O₂ –balandlik, D₁ K-a’ofema.
K esik piramidahajmi V= (S₁+S₂+ ) -balandlik, S₁ va S₂ asoslarning yuzalari. Muntazam kesik piramida yon sirti S_yon= h (‘₁+’₂), h-a’ofema, P₁ va P₂ asoslarning perimetrlari.