amaliy mashg`ulot uchun o`quvchiga yordam Sana: Sinf: 56- mavzu – amaliy mashg`ulot

IC	Ic	iC
ic
ic	IiCc oq	Iicc oq	iiCc qora	iicc oq

Bu yerda chatishtirish uchun olingan tovuqlar oq bo`lishiga qaramay 4dan 1 qism jo`jalar qora rangga ega bo`ldi. Sababi ona tovuq qora rangni yuzaga chiqaruvchi dominant genga ega bo`lgan biroq, ingibitor gen uni yuzaga chiqarmagan

Olingan avlodda iiCc qora ingibitor gen resessiv genlari uchrashib qolgani sababli

Qora rang yuzaga chiqqan.Ingibitor gen resessiv holatda ta`sirini namoyon qila olmagan
P ♀ IICC x ♂ liCc

oq oq

♂ ♀	IC	Ic	iC	ic
IC	IICC oq	IICc oq	IiCC oq	IiCc oq

Bu yerda chatishtirish uchun olingan tovuqlar va xo`rozlar ham oq rangda. Olingan jo`jalar ham oqrangga ega bo`ldi. Sababi ona tovuq qora rangni yuzaga chiqaruvchi dominant genga ega bo`lgani bilan birga dominant ingibitor genga ham IICC ega. ingibitor gen uni yuzaga chiqarmagan

Olingan avlod jo`jalr genotipida qora rangni yuzaga chiqaruvchi gen bo`lsa ham ,ular ingibitor gen tufayli o`zini namoyon qila olmaydi.
4- masala.G'o'zaning malla va yashil tolali liniyalari chatishtirildi. F₁ da malla tolali duragaylar yetishdi. F₁ duragay o'z-o'zidan changlanganda F₂ da asosan malla, qisman yashil tola va juda oz miqdorda oq tolali o'simliklar hosil bo'lgan. Bu hodisani qanday tushuntirish mumkin?

Ushbu masalada g`oza tolasida

har ikki dominant genning A_B_bo`lishi tolaning mallarangini,

birinchi dominant genning aaB_bo`lmasligi esa yashi rangini,

har ikkala dominant genning bo`lmasligi oq rangini belgilaydi

Fenotip Genotip ♀ AABB x ♂ aaBb

Malla AABB, AaBB, AABb yoki AaBb AB ; aB ab

Yashil aaBB, aaBb F₁ AaBB AaBb

Oq aabb 100% malla

a) ♀ AaBB x ♂ AaBB

malla malla

AB aB AB aB
AABB AaBB AaBB aaBB

Birinchi xil genotipga ega organizmlardan asosan malla va yashil fenotipli organizmlar hosil bo`ldi

Shuning uchun masala shrtiga ko`ra malla ,yashil, oq fenotipli organizmlar hosil bo`lishi uchun 2- xil genotipli organizlmlar chatishshidan hosil bo`lgan fenotiplarni o`rganamiz

b) ♀ AaBb x ♂ AaBb

F 2 ♂ ♀	AB	Ab	aB	ab
AB	AABB malla	AABb malla	AaBB malla	AaBb malla
Ab	AABb malla	AAbb malla	AABb malla	AAbb malla
aB	AaBB malla	AaBb malla	aaBB yashil	aaBb yashil
ab	AaBb malla	Aabb malla	aaBb yashil	aabb oq

Digeterozigotali malla tolali formalar o`z – o`zidan changlatilsa,

12/16 qismi malla,

3/16 qismi yashil,

1/16 qismi oq tolali bo`ladi.

Sababi 2 ta dominant gen bo`lsa malla rang yuzaga chiqdi.Qachonki birinchi gen resessiv bo`lib qolsa fenotipda yashil rang namoyon bo`ladi.
5- masala.Makkajo'xorining so'tasi 20 va 8 cm uzunlikda bo'lgan ikkita navi chatishtirilgan. Agar har bir dominant gen so'tani 5 cm, retsessiv gen 2 cm uzunligini namoyon etsa, u holda:

Endi bu yerda genlarning polimer irsiylanishi kuzatilyaptiva ular miqdor va sifat belgilariga ega bo`ladi. Agar dominant genlar soni qancha ko`p bo`lsa belgining namoyon bo`lishi ortadi

Deylik bug`doy qizil rangini 4ta dominant gen belgilaydi.A₁ A₁ A₂ A₂

Agar dominant gen soni kamaysa A₁ A₁ A₂ a₂ bug`doy rangi och qizil bo`lib qoladi.

Masala shartida so`ta uzunligi so`ralyapti va uzunligini 4 ta gen belgilayapti

A₁ A₁ A₂ A₂ agar bitta dominant gen 5 sm bo`lsa 4tasi =20 sm

a₁ a₁ a₂ a₂ agar bitta dominant gen 2 sm bo`lsa 4tasi =8 sm

1. 
   F₁ da so'taning uzunligi qancha bo'ladi?
   

♂ A₁ A₁ A₂ A_{2 X} ♀ a₁ a₁ a₂ a₂

G: A₁ A₁ a₁ a₁

F₁ A₁ a₁ A₂ a₂
olingan o`simlik 2t adominant 5+5=10

2ta resessiv 2=2=4 Jami 14 cm uzunlika ega ekan
F₁ ♂ A₁ A₁ A₂ A_{2 X} ♀ a₁ a₁ a₂ a₂

2. 
   3 ta dominant genli formalar F₂ dagi 960 ta o'simlikdan necha qismini tashkil etadi?
   

Demak 3ta dominant 15 cm +1ta resessiv 2cm=17 sm A₁ A₁ A₂ A₂

ushbu genotipli organizmlarni topamiz

♂ ♀	A1 A2	A1 a2	a1 A2	a1 a2
A1 A2	A1 A1 A2 A2	A1 A1 A2 a2 17 sm	A1 a1 A2 A2 17 sm	A1 a1 A2 a2
A1 a2	A1 A1 A2 a2 17 sm	A1 A1 a2 a2	A1 a1 A2 a2	A1 a1 A2 a2
a1 A2	A1 a1 A2 A2 17 sm	A1 a1 A2 a2	a1 a1 A2 a2	a1 a1 A2 a2
a1 a2	A1 a1 A2 a2	A1 a1 a2 a2	a1 a1 A2 a2	a1 a1 a2 a2

3 ta dominant genli formalar,ya`ni 17 sm li o`simliklar F₂ dagi 960 ta o'simlikni ¼ qismini tashkil etadi.

960/4=240ta o`simlik
Xulosa yozish :Bugungi darsdan shunday xulosa qilish mumkinki organizmlar

aksariyat belgilarning irsiylanishi bittagina genga emas, balki bir necha allel bo'lmagan genlar faoliyatiga bog'liq ekanligini o`rgandik.