Amaliy mashg’ulot №4 Bo‘ylаmа kuch vа kuchlаnishlаrni аniqlаsh, bo‘ylаmа dеformаtsiyani hisоblаsh vа epyurаlаrini tuzish Nazariy qism

Amaliy mashg’ulot №4

Bo‘ylаmа kuch vа kuchlаnishlаrni аniqlаsh, bo‘ylаmа dеformаtsiyani hisоblаsh vа epyurаlаrini tuzish

Nazariy qism

Sterjenning cho’zilish yoki siqilishi uning bo’ylama o’qi bo’yicha ta’sir etayotgan kuchlar ta’sirida sodir bo’ladi. Bunda sterjen kesimlarida oltita ichki kuch omillaridan faqat bitta bo’ylama zo’riqish kuchi (N) hosil bo’ladi.

Sterjen ko’ndalang kesimidagi kuchlanishlarni aniqlaymiz.

Sterjenni ko’ndalang kesim bilan mos tekislik bilan kesib, uning bir qismining muvozanatini ko’raylik. Masalaning statik tomoni ma’lum

(1) tenglama bilan ifodalanadi. Ammo normal kuchlanish  ning taqsimlanish qonuni noma’lum. Masalaning geometrik tomonini ko’rib chiqamiz. To’gri sterjen sirtiga uning o’qiga parallel va tik yo’nalgan to’gri chiziqlar yordamida to’r chizamiz. Endi sterjenni statik kuch ta’sirida markaziy cho’zsak, cho’zilgan sterjen sirtidagi bo’ylama va ko’ndalang chiziqlar bir - birlariga tikligicha qolganini va faqat ularning oraliqlari o’zgarganini ko’ramiz. Sterjenning bunday deformastiyalanishi tekis kesimlar gipotezasining to’griligini isbotlaydi: sterjenning deformastiyasigacha tekis va sterjen o’qiga tik bo’lgan kesimlari deformastiyadan keyin ҳam tekis va sterjen o’qiga tikligicha qoladi (Ya. Bernulli gipotezasi). Demak, sterjenni tashkil qiluvchi barcha tolalar bir xil qiymatga cho’ziladi, ya’ni

- sonst (2)

Masalaning fizik tomoni Guk qonuni

(3)

1 - shakl.

bilan ifodalanadi. Bu erda E - proporstionallik koeffistienti bo’lib, birinchi darajali elastiklik moduli yoki Yung moduli deb yuritiladi. U materialning elastiklik xossalarini ifodalaydigan fizik doimiylardan biri bo’lib, kuchlanish birliklarida o’lchanadi. Umuman E materiallarning deformastiyalarga qarshilik ko’rsatish qobiliyatini ifodalaydi. Uning kattaliklari spravochniklarda turli materiallar uchun berilgan. Endi 2 va 3 - lar asosida

(sonst) (4)

(4) ni (1) ga qo’yamiz:

(5)

Bundan

(6)

teng bo’ladi.

Q va M ishoralari quyidagi jadvalda keltirilgan (1 – jadval.)

1 – jadval.

Kesim chapda	Ishoralar		Kesim o’ngda	Ishoralar
	+Q	-M		+Q	-M
	+Q	-M		+Q	-M
	Q =0	-M		Q =0	+M