Amaliy mashg'ulot №15 Topshiriq

AMALIY MASHG'ULOT № 15 Topshiriq

1. Qo‘l va oyoq arteriyalari, tarmoqlari, pulsatsiya nuqtalari.

Son arteriyasi – a. femoralis – tashqi yonbosh arteriyasining davomi bo`lib hisoblanadi va son sohasida quyidagi tarmoqlarni chiqaradi:

1. A. epigastrica superficialis - qorinning terisida – kindik sohasigacha tarqaladi.

2. A. circumflexa ileum superficialis – yonbosh sohasini aylanib o`tuvchi yuzaki arteriya. Bu arteriya spina iliaca anterior superior sohasidagi terini qon bilan ta’minlaydi.

3. A. pudendae externae superficialis – tashqi jinsiy a’zolari yuza sohasini qon bilan ta’minlaydi.

4. A. pudendae externae profunda – tashqi jinsiy a’zolarning chuqur arteriyasi.

Bu arteriyadan ayollarda – r.r. labiales anteriores, erkaklarda esa yorg`oq sohasiga – r.r. scrotales anteriores shoxlari, xamda chov boylami sohasiga – r.r. inguinales shoxlari ajraladi.

5.A. profunda femoralis – sonning chuqur arteriyasi. Bu arteriya son mushaklarini qon bilan ta’minlaydigan asosiy qon tomir bo`lib hisoblanadi. Sonning chuqur arteriyasi quyidagi tarmoqlarga ajraladi:

a) a. circumflexa femoris medialis – sonni ichki tarafida aylanib o`tuvchi arteriya - sonning medial guruh mushaklarini, chanoq - son bug`imini qon bilan ta’minlaydi; Bu arteriyadan quyidagi shoxlar ajraladi.

– r. supierficialis – yuzaki shox;

– r. profundus – chuqur shox;

– r. acetabularis – sirka kosachasi shoxi;

– r. ascendens – ko`tariluvchi shox;

– r. descendens – tushuvchi shox.

b) a. circumflexa femoris lateralis - sonni lateral tarafdan aylanib o`tuvchi arteriya – sonning oldingi guruh mushaklarini qon bilan ta’minlaydi; Bu arteriyadan quyidagi shoxlar ajraladi:

– r. ascendens – ko`tariluvchi shox;

– r. descendens – tushuvchi shox;

– r. transversus – ko`ndalang shox;

v) a. a. perforantes – sonning orqasiga teshib o`tuvchi arteriya – sonning orqa guruh mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyadan son suyagini oziqlantiradigan a. nutriciae femoris ajraladi.

6. Rami muscularis – son arteriyasi o`z yo`nalishida atrofidagi mushaklarni qon bilan ta’minlaydi.

7. A. genus descendens – tizza bo`g`imi sohasiga tushuvchi arteriya – tizza bo`g`imi sohasidagi arterial to`rni hosil etishda qatnashadi.

Son arteriyasi - a. femoralis - canalis adductorius – yaqinlashtiruvchi kanal orqali o`tib, tizza bo`g`imining orqa sog`asidagi taqim chuqurchasida paydo bo`ladi va taqim arteriyasi a. poplitea deb ataladi. Taqim arteriyasining tarmoqlari tizza bo`g`imini qon bilan ta’minlaydi va tizza bo`g`imi sohasidagi arterial to`rni hosil etishda qatnashadi.

Chanoq, son va boldir arteriyalari.

1 - aorta abdominalis, 2 - a. iliaca communis, 3 - a. sacralis mediana, 4 - a. iliaca interna, 5 - a. sacralis lateralis, 6 - a. obturatoria, 7 - a. circumflexa femoris medialis,

8 - a. profunda femoris, 9 - a. femoralis, 10 - a. genus descendens, 11 - a. genus superior medialis, 12 - a. poplitea, 13 - a. genus inferior medialis, 14 - a. tibialis posterior, 15 - a. peronea, 16 - a. tibialis anterior, 17 - a. reccurens tibialis anterior, 18 - a. genus lateralis inferior, 19 - rete genus, 20 - a. genus superior lateralis, 21 - a. circumflexa femoris lateralis, 22 - a. glutea inferior, 23 - a. circumflexa ilei profunda, 24 - a. epigastrica inferior, 25 - a. glutea superior, 26 - a. iliaca externa, 27 - a. iliolumbalis.

Yelka arteriyasi – a .brachialis

Qo`ltiq osti arteriyasi yelka sohasida yelka arteriyasi – a. brachialis ga davom etadi. Yelka arteriyasi – arteria brachialis quyidagi tarmoqlarni chiqaradi:

1. A. profunda brachii – yelkaning chuqur arteriyasi. Bu arteriya n. radialis bilan birga yelkaning orqa sohasiga o`tadi va yelkaning orqa guruh mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. YElkaning chuqur arteriyasining oxirgi tarmoqlari: a) a. collateralis media – tirsak bo`g`imiga yo`naladi va tirsak arteriya qon tomirlari to`rini hosil etishda qatnashadi. b) a. collateralis radialis – bilak tarafdagi yonlama arteriya – tirsak bo`g`imiga yo`naladi; v) r. deltoideus –

deltasimon mushak soxasini qon bilan ta’minlaydi; g) a. nutriciae humeri – yelka suyagini qon bilan ta’minlaydi.

2. A. collateralis ulnaris superior – tirsak sohasidagi yuqorigi kollateral arteriya – tirsak sohasigacha tushib, shu bo`g`im atrofidagi arterial to`rni hosil etishda qatnashadi.

3. A. collateralis ulnaris inferior – tirsak sohasidagi pastki kollateral arteriya. Tirsak bo`g`imi atrofidagi arterial to`rni hosil etishda qatnashadi.

A. brachialis o`z yo`nalishida ko`p miqdorda rami muscularis tarmoqlarini chiqaradi. Bu tarmoqlar yelkaning oldingi guruh mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. YElka arteriyasining boshlanish soxasini, uning chuqur arteriyasi ajralguncha bo`lgan qisimni a. brachialis superficialis yelkaning yuzaki arteriyasi deyiladi.

Elka arteriyasi, tirsak bo`g`imi sohasida tirsak arteriyasi a. ulnaris hamda bilak arteriyasi - a. radialis larga bo`linadi.

Bilak arteriyasi. - a. radialis

Bilak arteriyasi - a. radialis - bilak suyagi atrofida yo`naladi. Bilak suyagining bigizsimon o`simtasi sohasida bu arteriya juda yuzaki joylashadi va shu sohada bilak arteriyasining qisqarishini (pulsni) tekshirish mumkin.

A. radialis dan quyidagi tarmoqlar ajraladi:

1. a. recurrens radialis - bilak sohasidagi orqaga qaytuvchi arteriya. Tirsak bo`g`imi sohasiga qaytib, tirsak arterial to`rini hosil etishda qatnashadi;

2. rami muscularis - bilak suyagi tarafidagi mushaklarni qon bilan ta’minlaydi;

3. r. carpalis palmaris – kaft yuzasidagi, kaft usti suyaklar sohasini qon bilan ta’minlaydi;

4. a. carpalis dorsalis – kaft usti suyaklari sohasining orqa yuzasidagi mushaklarni qon bilan ta’minlaydi; Bu arteriyadan quyidagi tarmoqlar ajraladi:

a.a. metacarpales dorsales – kaftning orqa yuzasining arteriyalari;

a.a. digitales dorsales – barmoqlarning orqa yuzasining arteriyalari;

g) rete carpale. dorsales – kaft usti sohasidagi orqa arteriya to`ri.

2. Qo`ltiq osti arteriyasi - a. axillaris - yelka kamari va ko`krak sohalarini qon bilan ta’minlaydi va qo`yidagi tarmoqlarni chiqaradi:

Qo`ltiq osti arteriyasi - a. axillaris - yelka kamari va ko`krak sohalarini qon bilan ta’minlaydi va qo`yidagi tarmoqlarni chiqaradi:

1. A. thoracica superior – ko`krakning yuqorigi arteriyasi. Bu arteriya ko`krak sohasidagi m. subclavius, m. pectoralis major et minor, m. serratus anterior mushaklarida va yuqoridagi qovurg`alar orasida tarqaladi.

2. A. thoracoacromialis. Bu arteriyadan quyidagi tarmoqlar ajraladi:

a) r. acromialis – akromion sohasiga tarqaladigan shox. SHu nomli arteriyalar bilan qo`shilib rete acromiale to`rini hosil etadi;.

b) r. clavicularis – o`mrov sohasining shoxi;

v) r. deltoideus – deltasimon mushak sohasiga yo`naluvchi shox;

g) r. pectorales – ko`krak mushagi sohasiga yo`naluvchi shox;

3. A. thoracica lateralis - ko`krakning lateral arteriyasi. Ko`krakning yon sohasini, ko`krak bezini – r.r. mammarii lateralis va ko`krak mushaklarini qon bilan ta’minlaydi.

4. A. subscapularis – kurak osti arteriyasi – kurak ostidagi va kurak suyagi atrofidagi mushaklarni qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriya quyidagi tarmoqlarga ajraladi:

a) a. thoracodorsalis – ko`krak qafasining orqa yuzasini qon bilan ta’minlaydi;

b) a. circumflexa scapulae – kurak suyagini aylanib o`tuvchi arteriya;

5. A. circumflexa humeri posterior – yelka suyagini orqadan aylanib o`tadigan arteriya. YElka suyagining xirurgik bo`yin qismini orqasiga yo`naladi. Bu arteriya deltasimon mushakni va yelka kamari sohasidagi mushaklarni qon bilan ta’minlaydi.

6.A. circumflexa humeri anterior - yelka suyagini oldindan aylanib o`tuvchi arteriya. Bu arteriya yelka suyagining xirurgik bo`yin qismini oldindan aylanib o`tadi, yelka bo`g`imini va uning atrofidagi mushaklarni qon bilan ta’minlaydi.

3. Yelka arteriyasi – arteria brachialis quyidagi tarmoqlarni chiqaradi

Yelka arteriyasi – a .brachialis

Qo`ltiq osti arteriyasi yelka sohasida yelka arteriyasi – a. brachialis ga davom etadi. Yelka arteriyasi – arteria brachialis quyidagi tarmoqlarni chiqaradi:

1. A. profunda brachii – yelkaning chuqur arteriyasi. Bu arteriya n. radialis bilan birga yelkaning orqa sohasiga o`tadi va yelkaning orqa guruh mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. YElkaning chuqur arteriyasining oxirgi tarmoqlari: a) a. collateralis media – tirsak bo`g`imiga yo`naladi va tirsak arteriya qon tomirlari to`rini hosil etishda qatnashadi. b) a. collateralis radialis – bilak tarafdagi yonlama arteriya – tirsak bo`g`imiga yo`naladi; v) r. deltoideus –

deltasimon mushak soxasini qon bilan ta’minlaydi; g) a. nutriciae humeri – yelka suyagini qon bilan ta’minlaydi.

2. A. collateralis ulnaris superior – tirsak sohasidagi yuqorigi kollateral arteriya – tirsak sohasigacha tushib, shu bo`g`im atrofidagi arterial to`rni hosil etishda qatnashadi.

3. A. collateralis ulnaris inferior – tirsak sohasidagi pastki kollateral arteriya. Tirsak bo`g`imi atrofidagi arterial to`rni hosil etishda qatnashadi.

A. brachialis o`z yo`nalishida ko`p miqdorda rami muscularis tarmoqlarini chiqaradi. Bu tarmoqlar yelkaning oldingi guruh mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. YElka arteriyasining boshlanish soxasini, uning chuqur arteriyasi ajralguncha bo`lgan qisimni a. brachialis superficialis yelkaning yuzaki arteriyasi deyiladi.

Elka arteriyasi, tirsak bo`g`imi sohasida tirsak arteriyasi a. ulnaris hamda bilak arteriyasi - a. radialis larga bo`linadi.

4. Taqim arteriyasi – a. poplitea ning tarmoqlari: