Amaliy mashg’ulot 11 Mavzu: Molekulyar markerlar Maqsad

Amaliy mashg’ulot 11
Mavzu: Molekulyar markerlar
Maqsad: molekulyar markerlarning turlari haqida tushuncha berish
Kerakli jihozlar: tarqatma materiallar, kompyuter, videoproyektor.
Amaliy ishini bajarishda rioya qilinadigan texnika xavfsizlik qoidalari:
Amaliy mashg’ulotlarini bajaruvchi hamma talabalar texnika xavfsizligi bo’yicha yo’riqnoma talablari bilan tanishtirilgan bo’lishlari lozim. Shuningdek talaba o’qituvchi yoki laborantning ruxsatisiz turli moddalarni, asbob-uskunalarni o’zboshimchalik bilan ishlatishi mumkin emas.
Ishning nazariy asoslari:
Molekulyar marker - bu organizmdan (biologik belgilar) yoki boshqa moddadan olingan namunadagi molekula. U tegishli manbaning ma'lum xususiyatlarini aniqlash uchun ishlatilishi mumkin.
Masalan, DNK genetik kasalliklar va hayotning evolyutsion tarixi haqidagi ma'lumotlarni o'z ichiga olgan molekulyar markerdir.
DNKning o'ziga xos hududlari (genetik markerlar) kistik fibrozning otosomal retsessiv genetik buzilishi, taksonomik yaqinlik (filogenetika) va o'ziga xoslik (DNK shtrix kodlash) diagnostikasi uchun ishlatiladi.
Bundan tashqari, hayot shakllari noyob kimyoviy moddalarni, shu jumladan DNKni atrof-muhitga ularning ma'lum bir joyda mavjudligini tasdiqlovchi dalil sifatida chiqarishi ma'lum.
Proteinlar kabi boshqa biologik belgilar Altsgeymer kasalligi kabi murakkab neyrodegenerativ kasalliklar uchun diagnostik testlarda qo'llaniladi. Biologik bo'lmagan molekulyar markerlar, masalan, atrof-muhitni o'rganishda ham qo'llaniladi
Genetikada molekulyar marker (genetik marker sifatida aniqlanadi) genomning ma'lum bir joylashuvi bilan bog'liq bo'lgan DNKning bir qismidir. Molekulyar markerlar molekulyar biologiya va biotexnologiyada noma'lum DNK hovuzidagi ma'lum bir DNK ketma-ketligini aniqlash uchun ishlatiladi.
Don ekinlarini tanlashda markerlardan foydalanish
1. Tur ichidagi irsiy farqlar va xususiyatlarning o'zgaruvchanligini baholash.
2. Genotiplarni aniqlash va barmoq izlarini olish.
3. Turlar va nasllar orasidagi genetik masofalarni baholash.
4. QTLS manzilini aniqlash.
5. Foydali nomzod genlaridan DNK ketma-ketligini aniqlash
Olingan bilim va malakadan kelajak ish faoliyatda foydalanish:
Аmaliy mashg’ulotda Satellit DNK: makro- va mikrosatellitlar haqida to’liq ma’lumotga ega bo’linadi. Olingan bilim va malakalardan genomikaning turli sohalarida izlanishlar olib borilgandagi faoliyatda foydalaniladi.
Nazorat savollar:

1. 
   Molekulyar markerlar va ularning amaliyotlarda qo’llanishi.
   
2. 
   Restriktsion fragmentlarning uzunligi polimorfizmi (RFLP) markerlari.
   
3. 
   Oddiy takrorlanuvchi ketma-ketliklar (SSR) DNK markerlari sifatida.
   
4. 
   DNKning tasodifiy amlifikatsiyasi polimorfizmi (RAPD)
   
5. 
   Amplifikatsiyalangan fragmentlar uzunligi plimorfizmi (AFLP)