Amaliy mashg’ulot №1 Nаzаriy mехаnikа

Muhandislik tuzilmalari qismlarining hisob sxemalari

Murakkab shaklli muhandislik tuzilmalarining elementlarini sxemalashtirib, oddiy shaklli jismlar ko’rinishiga keltiriladi. Ular qatoriga quyidagilar kiradi:

1. Brus - ko’ndalang kesimining ikki o’lchamlari uchinchi o’lchami (uzunligi) ga nisbatan ancha yuqori tartibda katta jism. Bruslar to’gri va egri o’qli bo’ladilar. Ko’ndalang kesimlar ogirlik markazlarining brus uzunligi bo’ylab geometrik o’rni brus o’qini tashkil qiladi. (1.1-shakl)

1.1 - shakl

Agar brus cho’zilish yoki siqilishga ishlasa - sterjen, buralishga ishlasa - val, egilishga ishlasa – balka to’sin deb yuritiladi.

2. Plastinka - ikkita tekis sirt bilan chegaralangan jism bo’lib, tekis sirtlar orasidagi masofa, ya’ni jism qalinligi, boshqa ikki o’lchamlariga nisbatan ko’p marta kichikdir.(1.2-shakl)

1.2 - shakl

3. Qobiq - ikkita egri sirt bilan chegaralangan jism bo’lib, uning qalinligi, ya’ni sirtlar orasidagi masofa qolgan ikki o’lchamiga nisbatan ko’p marta kichikdir. (1.3-shakl)

1.3 - shakl

4. Massiv (vazmin jism) - uchala o’lchami bir xil tartibda bo’lgan jism. (1.4-shakl)

1.4 - shakl

5. Sterjenlarni sharnirlar yordamida tutashtirib tuzilgan shakli geometrik o’zgarmas sistema ferma deb yuritiladi. Fermani tashkil qiluvchi sterjenlar faqat cho’zilish - siqilishga ishlaydi.

6. Bruslarni bikr qilib tutashtirib tuzilgan shakli geometrik o’zgarmas sistema rama deyiladi.

Agar sterjenga fakat uning o’qi bo’ylab yo’nalgan kuchlar ta’sir etsa , bu kuchlar ta’sirida sterjen fakat cho’zilishda yoki siqilishda bo’ladi. Sterjenning ko’ndalang kesimlarida bo’ylama zo’riqishlar hosil bo’ladi. Buylama zo’riqishlarni hisoblashda kesish metodidan foydalanamiz. Kesimda hosil bo’ladigan bo’ylama (kuch) zo’riqishni kesimdan tashqariga yo’naltiramiz va kesimdan bir tomonning muvozanatini tekshiramiz (7-shakl):

7-shakl.

N musbat chiqsa sterjen cho’ziluvchi, aks holda siqiluvchi deb hisoblaymiz.

Bo’ylama kuch deb sterjenning ko’ndalang kesimida hosil bo’ladigan normal kuchlanishlarning teng ta’sir etuvchisiga aytiladi:

Brusning har qaysi ko’ndalang kesimida hosil bo’ladigan bo’ylama kuchlarni grafigi bo’ylama kuchlarning epyurasi deyiladi:

N=N(x)

Brusning mustahkamligi tekshirilganda N ning maksimal qiymati olinadi.