Amaliy mashg‘ulot №1 mavzu: Traktor va avtomobillar transmissiyasinig uzatish sonlari strukturasini tanlash xamda aniqlash Topshiriq

Pog‘onali uzatmalar qutisi.

Pog‘onali UQ silindrsimon shesternalar va vallardan yig‘ilgan reduktor

hisoblanadi. SHesternyalar juftligini o‘zgartirish hisobiga birlamchi valdagi burovchi momenti va aylanishlar soni o‘zgarmas bo‘lganda ham mashina traktor agregatining ratsional ishlashini ta’minlaydigan uzatish sonlarini cheklangan qatorida, ikkilamchi valda burovchi momenti va tezliklarni turli miqdorini olish mumkin.

Uzatma hosil qilish usuli bo‘yicha UQ vallari qo‘zg‘almas, aylanuvchan va kombinatsiyali bo‘lishi mumkin. SHu kunda ishlatilayotgan traktorlarni

ko‘pchiligada UQ vallari qo‘zg‘almas qilib ishlangan. Avtomobillarda esa vallar aylanadigan qilib ishlanadi.
UQ da shesteriyalarni qo‘shilish usuli bo‘yicha – qo‘zg‘aluvchan karetkalar yoki muttasil tishlashgan (qo‘shilgan) shesteriyalar bo‘lishi mumkin. 3.1-a sxemasida uzatmalarni qo‘shish karetka 2 ni val 1 shlitsasi bo‘yicha bo‘ylama siljitishi orqali bajariladi. Karetka 2 val 3 da joylashgan qo‘zg‘almas shesternyalar 4 bilan tishlashish natijasida harakat val 1 dan 3 ga uzatiladi. 3.1-b, 3.1-v va 3.1-g sxemalarida muttasil qo‘shilgan va erkin aylaniyotgan shesternyalarni val bilan blokirovka qilishni uch varianti keltirilgan. 1-b sxemda tishli mufta 3 ni bo‘ylama siljitishi bilan uzatma qo‘shiladi. SHuni aytib utish kerakki faqattishli mufta 3 val 1 bilan bog‘langan, 2 va 5 shesternyalar val 1 ga erkin (birga aylanmaydigan) qilib o‘rnatilgan. Avtomobillar uzatmalar qutisida sinxronizatorlar o‘rnatilgan bo‘lib, ular
uzatmalar qo‘shilishini shovqinsiz bajarilishini ta’minlaydi. Sinxronozatorlar ishlash uslubi 1-v sxemada ko‘rsatilib unda val 1 ning tishli muftasi 6 val 1 da erkin o‘rnatilgan. 2 va 7 shesternyalarni gardishlariga qo‘shilishdan avval ularni burchak tezliklarini tenglashtiradi. Bu holatga siquvchi halqa 3 va stupitsani konussimon sirtlari kontaktlaridagi ishqalanish kuchi yordamida erishiladi. Siquvchi halqa 3 o‘z navbatida mufta 6 ni qurilmasi 4 bilan bikrli bog‘lanadi. Qurilma 4ga UQ bo‘yicha kuch burilsa u prujinali fiksator 5 qarshiligini engib siljiydi va uzatma shovqinsiz ulanadi.



3.1-rasm. UQ shesternyalarining bir-birlari bilan tishlashish elementlarini prinsipial sxemalari.
1-g sxemada uzatmalar qo‘shilishi M1 va M2 ko‘p diskli friksion muftalar
orqali bajariladi, odatda friksion disklarni bir-biriga gidravlik siquvchi mexanizm yordamida birlashtiriladi. Disklarni umumiy tashqi barabani 3 val 1 bilan birga aylanadi, disklarni ichki barabanlari esa val 1 ga erkin o‘rnatilgan 2 va 4 shesternyalar stupitsialariga mahkamlanadi.