Amaliy mashg’ulot- 17. Mavzu : yurak anatomiyasini o`rganish. Yurak devorlari qavati, kameralari, klapanlari va ularning vazifalari. Yurakka keluvchi va yurakdan chiquvchi qon tomirlari. Reja

Yurak devorining tuzilishi va yurak arteriyalari joylashishi va tuzilishi.
Yurak devori uch qavat to’qimadan tashkil topgan. Tashqi qavatda yurak xaltasi perikardning visseral varag’idan hosil bo’lgan epikard ipicordium seroz parda bo’ladi. Yurak devorining eng qalin qismi mushak to’qimalaridan hosil bo’lib, bu o’rta qavat miokard deyiladi. Bo’lmachalarning mushak qavati alohida guruh kordiomiositlardan iborat. Yurak qorinchalari ham alohida mushak guruhidan paydo bo’ladi. Shuning uchun uning har bir bo’limi, alohida qisqarish hususiyatiga ega. Bo’lmachalardagi mushak ikki qavatdan iborat tashqi qismida bo’ylama mushak tolalari joylashgan bo’ladi. Qorinchalar sohasidagi mushaklar uch qavatdan iborat bo’lib. Tashqi va ichki qavatda bo’ylama mushak to’qimalari joylashsa, o’rta qavatda har bir qorincha uchun alohida bo’lgan qalqonsimon mushak to’qimalari joylashadi. Yurakning ichki yuzasini biriktiruvchi to’qimadan hosil bo’lgan endokard qavati qoplab turadi. Bu qavatning o’simtalari yurak klapanlarini hosil qiladi. O’ng bo’lmachaning ichki yuzasi silliq bo’lsada oldingi devorining ichki yuzasida qalqonsimon hosilaga to’g’ri kelgan, sohada bo’rtiq paydo bo’ladi. Bu bo’rtiq taroqsimon mushaklardan hosil bo’ladi. Yuqori sohada taroqsimon mushaklar chegara qirrasi, crista terminalisdan boshlanadi. Yurakning tashqi yuzasida bu qirra sohasi chegaradagi egatga to’g’ri keladi. Oval chuqurcha atrofi ko’tarilgan bo’lib-limbus fossae ovalis deyiladi. O’ng bo’lmacha orqa devorining ichki yuzasida yuqorigi va pastki kovak venalari orasida bo’rtiq ko’rinadi. Chap bo’lmachaning orqa devori tushuvchi aorta va qizilo’ngachga tegib turadi. Chap bo’lmacha teshigiga to’rtta o’pka venalari ochiladi. Chap quloqcha tarkibida taroqsimon mushak - - musculi pactinati bo’ladi. Yurak devorining mushak qavati juda qalin bo’lib, o’ziga xos ko’ndalang targ’il mushak to’qimalari kardiomioitsitlardan tashkil topgan. Mushak to’qimalario’zaro biriktiruvchi to’qimalardan birikib turadi. Yurak kameralari orasida to’siqlar sohasida biriktiruvchi to’qimalar pishiq plastinkalarni hosil qiladi va ular mushaklar uchun o’ziga hos tayanch vazifasini bajaradi. Qorinchalar orasidagi to’siqda yarimoysimon klapanlar sohasida yupqalashgan soha bo’lib --- pars membranacea septi ventriculorum deb ataladi. Bo’lmacha va qorincha mushaklari fibroz to’qimali halqalar vositasida ajralib turadi. O’ng fibroz halqa o’ng bo’lmacha va o’ng qorincha orasida joylashsa, chap fibroz halqa chap bo’lmacha va chap qorincha orasida bo’ladi.