Amaliy mashg’ilot №6 Mavzu: Materiallarnin kesib ishlash jarayonlarini avtomatlashtirish. Ishdan maqsad

Amaliy mashg’ilot № 6
Mavzu: Materiallarnin kesib ishlash jarayonlarini avtomatlashtirish.
Ishdan maqsad: Sifatli , arzon detallar ishlab chiqarish borasida jarayonni takomillashtirish, og’ir jismoniy mehnatni engillatish va burunlay siqib chiqarish kabi masalalar har bir muhandis va texnik oldida turgan birinchi darajali masalalardan.
Ma’lumki, avtomatlashtirish darajasining ortishi bilan, dastgohda ishlovchi ishchining vazifasi kamayadi. Shuning uchun ham bu masalaga alohida e’tibor berilmoqda. Material ishlab chiqaruvchi texnologik jarayonniavtomatlashtirish birinchidan yarim avtomat va avtomatik liniyalarni ishlab chiqarishni yil sayin oshirishga olib keladi. Keyingi yillarda dastgohlar konstruksiyalarini takomillashtirish, mehnatni mexanizatsiyalashtirish va detallar ishlab chiqarishni boshqarishni avtomatlashtirishga nazar tashlasak, ular asosan quyidagi yo’nalish bo’yicha borayotganini ko’rishimiz mumkin:

1. 
   Dastgohlarni boshqarish organlarini avtomatlashtirish.
   
2. 
   Dastgohning aniq ishlashini va ish unumini oshirish.
   
3. 
   Zagatovkalarni dastgohga o’rnatish va olish ishlarini mexanizatsiyalashtirish.
   
4. 
   Tez rostlanuvchi avtomat va atomatik tizimlar konstruksiyalarini ishlab chiqarish va boshqalar,
   

Avtomatik boshqariladigan metall kesish dastgohlari ichida dastur asosida boshqariladigan dastgohlar ayniqsa diqqatga sazovordir. Dastgohlarni dastur asosida boshqarish (DDAB) shundan iboratki, bunda dastgoh ish organlarining xarakati oldindan tuzib qo’yilgan dastur asosida avtomatik ravishda boshqariladi.
DDAB ning afzalligi shundaki, zagatovkani detalga o’tqaziash va dastgoh ish organlarining yordamchi xarakatlari dasturi dastgohning konstruksiyasiga bog’liq bo’lmaydi.
Dastur maxsus dastur tashuvchiga yoziladi, u esa dastgohning ish organlariga komanda berib turadi.
Dastur tashuvchilar sifatida perfokarta, perfotasma, magnitli tasmalar ishlatiladi. Ba’zan dastur turli xil nusxalar yordamida amalga oshirilishi mumkin.
Perfokarta va perfotasmalarga dastgoh ish organlarining harakatini amalga oshirish komandalari kodlari bilan yoziladi. Sonlardan iborat kodlar amalda ko’poq ishlatiladi. Dasturni ko’dlash uchunhar xil sanoq sistemalari: ikkilik, o’nlik va ikkilik-o’nlik sistemalari ishlatilishi mumkin. Bu sistemalardan foydalanib, dastgoh ish organlarini ulash va ajratish komandalarigina emas, balki bu organlarni yurgizish ko’mandalari ham ko’dlanadi.
Ikkilik sistemasida sistemaning asosi 2 raqami bo’ladi, sonlarni aniqlash uchun esa ikkita raqam: 0 va 1 dan foydalaniladi. Ikkilik sistemasida ko’p xonali istalgan son berilishi mumkin.
Masalan, 125 soni quyidagicha yoziladi:
1 x 2⁶ + 1 x 2⁵ + 1 x 2⁴ + 1 x 2³ + 1 x 2² + 0 x 2¹ + 1 x 2⁰ = 64 + 32 +16 +8 +4 + 0 + 1 = 125.
Binobarin, ikkilik sonninghar bir raqamini shu kadamdan o’ng tomonida turgan hadlar soniga teng darajali ikkiga ko’paytirib, hosil qilingan sonlarni bir-biriga qo’shish kerak. Agar bu tenglikning birinchi qadamidan birinchi ko’paytuvchilarning hammasi birin-ketin yozib chiqilsa, 1111101 hosil bo’ladi. Dasturni perfokartaga yozishda birlik teshik tarzida ifodalanadi, nol esa qo’yilmaydi.
Perfokartaga ko’dlangan dastur dastgohning << o’qiydigan>> qurilmasiga kiritiladi. Perfokarta surilganida sim shchitchalar paypaslovchi shtiftlar kartaning teshigiga kirib, elektr zanjirini tutashtiradi, natijada solenoid ishga tushadi. Olingan komanda impul’slari boshqaruvchi mexanizmlar yordamida dastgohning ijrochi mexanizmlarini harakatga keltiradi.
Avtomatlashtirishning ushbu tendensiyasi avtomat datgohlarning ham rivojlanishiga olib keldi. Avtomatlarda ishchi va salt yurish mexanizmlarni “ Avtomat” tarzida boshqarish uchun har xil tayanchlardan, kulachoklardan va komandoapparatlardan foydalaniladi. Lekin bunday boshqarishning o’ziga xos kamchiliklari mavjud (tayanchlarda o’lcham aniqligi yuqori emas, balki kulachoklar tez eyiladi). Bundan tashqari, bunday boshqaruv tizimlarni qayta sozlashning murakkabligi va u ko’p vaqt sarflanishi bilan ularning ishonchliligi yuqoriligi va konstruksiyasining soddaligi uchun ko’p seriyali va ko’plab ishlab chiqarishda samarali foydalanish mumkin.
Hozirgi paytda donalab va mayda seriyalab ishlab chiqarishni avtomatlashtirishga katta e’tibor berilmoqda, chunki bozor iqtisodiyotida mahsulotni xohlagan paytda unga bo’lgan talabi asosida o’zgartirish imkoniyati muhim ahamiyatga ega. Bunday talabga javob beruvchi asosiy dastgoh raqamli dastur bilan boshqariladigan dastgohlar hisoblanadi. RDB dastgohlari yuqori universalligi va moslanuvchanligi bilan ajralib turadi.
Ko’plab ishlab chiqarishda qo’llaniladigan “Avtomat” dastgohlarida boshqarish uchun, ishlov beriladigan (detal konstruksiyasi) ga ko’ra aniq o’lchamga ega bo’lgan ko’pirlar va kulachoklar tayyorlanishi va murakkab sozlash ishlarini bajarish talab etiladi.
Raqamli dastur bilan boshqariladigan dastgohlarda esa boshqarish uchun faqat dasturni etkazib beruvchi perfotasmalarni tayyorlash ( holbuki hozirda kompyuterlar yordamida boshqarishda perfotasma ham kerak emas) talab etiladi. Boshqarish bir necha koordinatalar bo’yicha olib borilishi, uning uzluksizligi, ma’lumotning raqamlar yordamida alohida kodlar bilan berilishi boshqaruv dasturini EHM larda tuzish imkoniyatini yaratadi.
Eng muhimi raqamli dastur bilan boshqarish tizimi nafaqat kesish asbobining harakatini ta’minlaydi, balki kesish asbobini “Avtomat” tarzda almashtirishni, kesish maromlarini o’zgartirishini ham ta’minlaydi.
Detallarni har xil kesish asboblari bilan kompleks tayyorlash maqsadida ko’p operatsiyalarda RDB dastgohlari qo’llanilmoqda. Bu dastgohlarda kesish asboblari magazine, ularni almashtirish, mahkamlash qurilmalari bilanta’minlanishi orqali detalni burish evaziga bir necha tomondan ishlov berish imkoniyti yaratiladi.
Hozirda cdetalga to’liq “Avtomat” tarzda ishlov berishni ta’minlovchi moslanuvchan ishlab chiqarish tizimlari tayyorlanmoqda. Bu mayda seriyalab ishlab chiqarishni kompleks avtomatlashtirishda muhim ahamiyatga ega. Bunady moslanuvchan ishlab chiqarish tizimlari ko’p operatsiyali RDB dastgohlar bazasida tuzilgan moslanuvchan ishlab chiqarish modullari va robotlashgan texnologik komplekslardan tashkil topadi.
Moslanuvchan ishlab chiqarish moduli ma’lum konstruksiyadagi detalni ishlab chiqarish uchun ishlarni avtomatlashtirilgan tarzda avtonom bajaradi va RDB dastgohi sanoat robotlari va boshqaruv tizimidan iborat bo’ladi.