Amaliy ish №1 Mavzu: Bir fazali transformatorni tuzilishi va ishlash printsipini o’rganish. Ishning maqsadi

AMALIY ISH №1

Mavzu: Bir fazali transformatorni tuzilishi va ishlash printsipini o’rganish.

Ishning maqsadi: Bir fazali transformatorni tuzilishi va ishlash printsipini o’rganish. Transformatorlarni asosiy va qushimcha qismlari bilan tanishish.

Elektromagnit induktsiyasi hodisasi transformatorlar nazariyasining asosini tashkil qiladi. Faradey buni quyidagicha ta’riflagan. «Vaqt bo’yicha o’zgarmas bo’lgan magnit maydon kuch chiziqlarini biror tezlik bilan kesib o’tayotgan o’tkazgichda hosil bo’lgan EYuK ning qiymati magnit induktsiya V ga, o’tkazgich uzunligi l ga va uning harakat tezligi v ga to’g’ri proportsional bo’ladi, ya’ni Ye Vlv». Va buning aksi - elektromagnit induktsiyasi qo’zg’olmas o’tkazgich va harakatdagi magnit maydoni (o’zgaruvchan magnit maydoni) bo’lganda ham sodir bo’lishi mumkin. Bu hodisani Maksvell ta’riflagan - «Magnit oqimi bilan ilashgan berk o’tkazgichdagi EYuK ning qiymati magnit oqimi o’zgarish tezligining kattaligiga teng, ya’ni ye  – dFdt».

1-rasmda oddiy bir fazali ikki chulg’amli kuchlanishni pasaytiruvchi transformator magnit o’tkazgich va uning o’zaklariga joylashtirilgan o’ramlar soni w₁ bo’lgan YuK (birlamchi) va o’ramlar soni w₂ bo’lgan PK chulg’amlarni tasvirlash oson bo’lishi uchun ular har xil o’zakda joylashtirilgan holda ko’rsa-tilgan. Real transformatorlarda magnit bog’lanishni yaxshi ta’minlash uchun PK va YuK chulg’amlar bitta o’zakda joylashtiriladi.

Ikkilamchi chulg’ami yuklamadan uzilgan transformator birlamchi chulg’ami o’zgaruvchan tok manbaiga ulansa, birlamchi chulg’amdan yuksiz ishlash toki I₁  I₀ oqib o’tadi. Uning reaktiv tashkil etuvchisi I_0.r  I₀ shu chulg’amda magnit yurituvchi kuch (MYuK) I_0.rw₁ ni vujudga keltirib, u esa o’z navbatida, asosiy (F) va tarqoq (F_σ1) magnit oqimni hosil qiladi (F_σ1 to’la magnit oqimning taxminan 0,1  0,25 foizini tashkil qiladi).

Yuksiz ishlayotgan transformator EYuKlari. Asosiy magnit oqim F ning kuch chiziqlari birlamchi va ikkilamchi chulg’am o’ramlari bilan ilashib elektromagnit induktsiya qonuniga asosan birlamchi chulg’amda o’zinduktsiya EYuK e₁ va ikkilamchi chulg’amda o’zaro induktsiya EYuK ye₂ larni hosil qiladi. Ularning oniy qiymatlari elektromagnit induktsiya ta’rifiga muvofiq quyidagicha ifodalanadi

ye₁  –w₁(dFdt) = –dψ₁/dt;

ye₂  –w₂(dFdt) = –dψ₂/dt, (3.1)

bunda ψ₁ = w₁F; ψ₂ = w₂F – mos ravishda birlamchi va ikkilamchi chulg’am mag-nit oqim ilashishlari, [Vb].

Magnit oqimining shakli sinusoidal bo’lgandagi, ya’ni F  F_maxsint , (3.1) qiymatga qo’yib, differentsiyallagandan so’ng, sost–sin(t–2) ekanligi e’tiborga olinib, quyidagi natijani olish mumkin

e₁ = w₁F_maxsin(t–/2)=E_1maxsin(t–/2);

e₂ = w₂F_maxsin(t–/2)=E_2maxsin(t–/2),

bu yerda Ye_1max w₁F_max va Ye_2max  w₂F_max – mos ravishda birlamchi va ikkilamchi chulg’am EYuK larining maksimal qiymatlari topiladi.