Amaliy geografiya

geografik (geografik o'rni, tabiiy resurslari);

• 
  siyosiy (siyosiy tuzumi, davlat chegaralari, jamiyatning ijtimoiy tarkibi. asosiy erkinliklarning mayjudligi);
  
• 
  iqtisodiy (ishlab chiqarish kuchlarining quvvati va tarkibi, aholining turmush darajasi, strategik zaxiralar va safarbarlik (mobilizatsion) quvvatlari;
  
• 
  harbiy (qurolli kuchlarning kattaligi, quvvati, harbiy tayyorgarligi, harbiy kadrlarni tayyorlash holati):
  
• 
  ekologik (cheklangan yoki tugaydigan va tiklanmaydigan) resurslarga bo'lgan demografik bosim, xom ashyo resurslarining kamayishi va tugashi, aholi turmush darajasining o'zgarishi);
  

- demografik (aholi soni, o'sish sur'ati, zichligi va tarkibi);
- madaniy-ma'rifiy (konfessalar, millat va elatlar, mehnat an'analari, ilm-fan, ta'lim, sog'liqni saqlashning rivojlanganligi, urbanizatsiya darajasi va boshqalar).
Yuqoridagi omillarni geosiyosiy jihatdan tahlil qilish uchta yo'nalishda olib boriladi:
a) ijtimoiy-siyosiy vaziyatni ularning ma'lum bir hudud va davr doirasida rivojlanishi
bilan bog'liq holda tadqiq etish;
b) ma'lum bir hudud to'g'risidagi haqiqiv ma'lumotlarni ayrim hollarda tamomila qarama-qarshi
tasavvurlar bilan taqqoslash;
d) makonni o'zgartirish bo'yicha siyosiy strategiyani amalga oshirishni bashoratlash.
Insoniyat tarixini geosiyosiy nuqtayi nazardan geosiyosiy bosqichlarning yoki ma'lum bir kuchlarning navbatma-navbat almashinib kelishi sifatida qarash mumkin. Har bir geosiyosiy bosqich kuchlar muvozanatiga ta'sir doirasiga va chegaralariga ega bo'ladi.
Geosiyosiy bosqichlarning rivojlanish jarayonida Vena bosqichi o'ziga xos o'rin egallaydi. Bu bosqich Vena kongressining (18I4-1815) tuzilishi bilan xarakterlanadi. Buning asosi sifatida geografik hududni nazoratda tutish tamoyili olingan.
Bu bosqichda jahon kuchlari markazi sifatida Rossiya va Avstriya -Vengriya imperiyasi, Britaniya kolonial imperiyasi (imperiya si­fatida 1876-yilda e'tirof etilgan bo'lsa ham), Germaniya imperiyasi
(1871-yildan), XIX asrning o'rtalaridan jahon kuchlari markazi sifatida Fransiya (qonuniy jihatdan respublika hisoblanar edi) o'zini namoyon eta boshladi. 1877-yildan boshlab Turkiya sultoni "Usmonli turklar imperatori" maqomini qabul qildi.
Bu bosqichda yirik geosiyosiy markazlarning harbiy, siyosiy va boshqa ko'rinishdagi nizolari, goh bir markazning rivojlanishi (AQSH, Germaniya) yoki, aksincha, parchalanishi, yo ta'sir doirasining pasayishi (Rossiya, Ispaniya) kuzatiladi.
Bu bosqichdagi eng yirik siyosiy voqealardan bin ikkita yirik ittifoqning shakllanishi hisobianadi. Birinchi ittifoq ''Uchlik ittifoqi" hisoblanib, unga Cermaniya, Avstriya - Vengriya va Italiya kirgan edi. Ikkinchi ittifoq Antanta hisoblanib, unga Fransiya, Angliya va Rossiya davlatlari birlashgan edi.
"Uchlik ittifoqi"ning Birinchi jahon urushida (1914—1918) parchalanib ketishi Versal geosiyosiy bosqichining boshlanishi bilan xarakterlanadi va geopolitik kuchlar nisbatining tubdan o'zgarishiga olib kcldi. Kuchli siyosiy markaz bo'lib hisoblangan Germaniya, Avstriya—Vengriya, Rossiya va Turkiya imperiyalari inqirozga yuz tutdi. Ushbu davlatlarnng parchalanishidan paydo bo'lgan nisbatan kichik davlatlarni Versal shartnomasining mualliflari o'z ta'sir doiralariga kiritishni maqsad qilib oldilar. Versal shartnomasi siyosiy yetakchilikni quruqlikda Fransiyaga dengizda esa Angliyaga tegishini ta'minlab berdi.G'olib davlatlar siyosatchilari nuqtayi nazaridan Rossiya uchun Vevropada joy yo'q edi. Versal shartnomasining ajralmas qismi hi­soblangan Millatlar ligasi nomidan Germaniya va Turkiya imperiya­lari koloniyalari g'olib davlatlar tomonidan bo'lib olindi. AQSH Prezidenti Vilsonning rejalariga ko'ra Rossiya davlati bir necha ta'sir doiralarga bo'lnishi kerak edi. Masalan, Kavkaz Turkiya imperiyasining bir qismi sifatida, O'rta Osiyo esa biron-bir Yevropa davlatining protektorati qilinishi lozim edi. Rossiya va Sibirning o'zida esa amalda hech qanday siyosiy kuchga ega bo'lmagan qaram davlat tuzish ko'zda tutilgan edi. Shu maqsadda jahonning 15 ta yirik davlali o'z qo'shinlarini Rossiya hududiga kiritdi.
Birinchi jahon urushida eng katta yutuqqa AQSH burjuaziyasi erishdi. U o'z kuchini his qilgan holda 1922-yilda Vashington konferensiyasida AQSH Angliya bilan bir qatorda harbiy dengiz flotiga ega bo'lish huquqini qolga kiritdi.Millatlar Ligasi yordamida g'olib davlatlar tomonidan Germaniya va Rossiya o'rtasida Fransiya va Angliya davlatlari ta'sir doirasida bo'lgan bir guruh davlatlardan iborat "sanitar kordon" tashkil etildi va bu bilan ikki yirik davlatning to'g'ridan-to'g'ri aloqalariga chek qo'yildi.
lkkinchi jahon urushi Versal tinchligiga chek qo'ydi. Urushning barcha qiyinchiliklarini sobiq Ittifoq o'z bo'yniga oldi, lekin ushbu urushdan u harbiy va geosiyosiy jihatdan mustahkam bo'lib chiqdi. O'z tarixida birinchi marta Rossiya atrofida yirik geopolitik blokni tashkil etdi. Keyinchalik ushbu blokni mafkuraviy va axborot qurollari yordamida parchalash uchun yarim asr vaqt sarflandi.