Agar “Pudrat shartnomasi” dagi “Ishlar hajmi” ko’rsatkichi “Ob’ektni qabul qilish aktidagi”
“Bajarilgan ishlar hajmi” ko’rsatkichi bilan mos kelsa, u holda «ha» knopkasini bosib, keyingi
qoidaga o’tilsin, aks holda «yo’q» knopkasini bosib, xususiy auditorlik xabarni chaqirib,
611
Boshlang’ich ma’lumotlarni kiritish uchun talab qilib qilinadigan xarajatlar
ko’p hollarda NMATlarni tashkil qilish strategiyasini tanlashda hal qiluvchi
ko’rsatkich bo’lib hisoblanadi. Biz bu xarajatlarni qisqartirishga ikki yo’l bilan
erishish mumkin, deb hisoblaymiz:
1. Buxgalterlik ma’nodagi boshlang’ich ma’lumotlarni kiritishdan butunlay
yoki qisman voz kechish va testli qoidalar bilan beriladigan «ha», «yo’q» turda
ta’kidlanadigan ma’lumotni kiritishi bilan chegaralanish;
2. Mijozning analitik va sintetik hisoblaridagi barcha moliyaviy xo’jalik
muomalalari aks etgan birlamchi ma’lumotiga tayanib.
Birinchi yo’l, ya’ni mijozning buxgalterlik hujjatlarini kiritishdan voz
kechishni keyingi qismlarda ko’rib chiqamiz. Hozir esa ikkinchi yo’l, ya’ni
NMATni tashkil qilishning ikkinchi yo’lini ko’rib chiqamiz.
NMATi uchun zarur bo’lgan ma’lumotlarning kerakli format va kerakli
tuzilmada, mashina tashuvchilarda bo’lishi ideal variant hisoblanadi. Biroq, turli
mijozlar mazmuni va tuzilishga ko’ra turli fayllarga ega bo’lganliklari sababli,
NMAT talab qiladigan tuzilma bilan mos tushmasligi mumkin. Bu erdan esa
mijozlar fayllarini NMATning dasturiy qobig’i qabul qiladigan formaga
konvertatsiya qilish muammosi kelib chiqadi.
Bu muammoni mijoz fayllarini konvertatsiya qilish o’rniga NMAT
dasturlarini mijozlar fayllari bilan ishlash uchun parametrik sozlash yo’li bilan hal
qilish mumkin.
NMAT fayllari bilan mijoz fayllarining informatsion mosligiga ikki yo’l
bilan:
1. Mijozning buxgalteriya tizimi fayllarini NMATning dasturiy qobig’i
qabul qila oladigan fayllarga konvertatsiya qilish bilan;
2. NMATning dasturiy qobig’ini mijozning axborot manbai tizimiga
parametrik sozlash bilan erishish mumkin.
Birinchi usul quyidagi omillar ta’sirida turlicha amalga oshirilishi mumkin:
Mijozda NMATdagi hisob tizimining ayni shu dasturiy qobig’idan
foydalanish;
Mijozda NMATdan yuqori darajadagi hisob tizimining dasturiy qobig’i
mavjudligi;
Mijozda ma’lumotlarni qayta ishlashning markazlashgan yoki tarmoqli
shakllaridan foydalanish;
Buning ta’sirida turli daraja qiyinlikda bo’lgan axborotlar mosligi
muolajalarini yaratish talab qilinadi.
Eng sodda, oddiy - birinchi omil, bir dasturiy tizim ichida fayllarni
konvertatsiya qilishini nazarda tutadi.
Turli dasturiy qobiqlarda qayta ishlanadigan fayllarni konvertatsiyalash -
ikkinchi omildir.
Uchinchi variant - aralash variant bo’lib, u auditor tomonidan qo’lda
kiritiladigan operativ kirish ma’lumotlarni qisman qo’llashga tayanadi.
Auditorlik tekshirishlar amaliyotida alohida birlamchi hujjatlarni kiritishning
majburiy zarurati kelib chiqadi. Masalan, tayyor mahsulot uchun haqiqiy bahoni
612
o’tkazishda hisob bahosining og’ish foizini hisoblashni tekshirish. Bu miqdorlarga
korxonaning foydasi, demakki, soliqqa tortiladigan ulush bog’liq bo’ladi. Bu
tarzdagi boshlang’ich ma’lumotlarni kiritish zarur, deb hisoblanadi.
Shunday qilib, NMATni tashkil qilishning strategiyasini tanlash quyidagi
omillarga bog’liq:
- ushbu korxona auditorlik firmasining doimiy xizmatidan foydalanadimi?
- mijoz korxonada hisob yuritish kompyuterlashtirilganmi va u qanday
darajada;
- ushbu korxona NMAT ish yuritishi uchun o’z axborot manbaidan
foydalanishga rozilik beradimi, agar rozi bo’lsa qay usul (tarmoq bo’yicha yoki
bevosita).
Bu savollarga olingan javoblarga bog’liq holda mijozlar tarmog’iga xizmat
qiluvchi NMATni tashkil qilishning samarali strategiyasini tanlash mumkin
bo’ladi. Quyida biz NMATni tashkil qilishning maqsadga muvofiq strategiyasini
tanlash yo’lini ko’rsatishga harakat qilamiz.
Bu erda quyidagilarni ko’rish mumkin:
1.1.-variant. Korxona auditorlik firmasining doimiy xizmatidan foydalanadi
va o’z fayllarini kompyuter tarmog’i yordamida uzatishga rozi.
1.2.-variant. 1.1. variantdagi kabi, lekin korxona ma’lumotlarni kompyuter
tarmog’i yordamida uzatishga rozi emas. Ma’lumotlardan joylarda foydalaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
