Amaliy audit


 Qo`shilgan kapital auditi



Download 6,55 Mb.
Pdf ko'rish
bet268/398
Sana31.12.2021
Hajmi6,55 Mb.
#259040
1   ...   264   265   266   267   268   269   270   271   ...   398
Bog'liq
Amaliy audit umk

 

4. Qo`shilgan kapital auditi 

Qo`shilgan  kapitalning  tekshiruvi  qo`shilgan  kapital  hisobi  schyotlari 

bo`yicha  amalga  oshiriladi.  Ushbu  schyotlar  Aksiyalarni  nominal  qiymatidan 

yuqori  bo`lgan  narxlar  bo`yicha  birinchi  bor  sotilishida  vujudga  kelgan  emissiya 

daromadi  va  Nizom  kapitalini  shakllantirishdagi  kurs  farqlarini  hisobga  olish 

uchun mo`ljallangan. 

Auditor ushbu kapital to`g`ri shakllanishi va to`ldirilishini tekshirishi lozim. 

21-son  BHMS

1

  ga  muvofiq,  oddiy  va imtiyozli  aksiyadan  olingan, nominal 



qiymat  summasidan  yuqori  bo`lgan  qo`shilgan  kapital  mavjudligi  va  harakati 

to`g`risidagi 

axborotlarni 

umumlashtirish, 

ya'ni 

aksiyalarni 



birlamchi 

joylashtirishda  nominal  qiymatdan  yuqori  bahoda  sotishdan  olingan  emissiya 

daromadi, hamda ustav kapitalini shakllantirish jarayonida vujudga keladigan kurs 

farqlari quyidagi schyotlarda amalga oshiriladi: 

8410 - «Emissiya daromadi»; 

8420 0 «Ustav kapitalini shakllantirishdagi kurs farqi». 

Odatda, aksiyalar birinchi bor nominal qiymatidan yuqori bo`lgan narxlarda, 

ya'ni  mukofot  bilan  sotiladi.  Nominal  qiymati  Nizom  kapitaliga  o`tkaziladi, 

emissiya  daromadi  esa  (bozor  qiymatini  nominal  qiymatidan  oshib  ketishi) 

qo`shilgan kapitalga o`tkaziladi. 

Shuningdek, korxonada «Nizom kapitali (fondi) hisobi schyotlari» bo`yicha, 

ya'ni,  e'lon  qilingan, obuna  bo`lgan,  to`langan  kapital  bo`yicha  tahliliy  hisob  olib 

borilishi lozim. 

Dastlabki  obuna  sifatida  rasmiylashtirilmasdan  sotilgan  aksiyalar  pul  

mablag`lari  bo`yicha  schyotlarning  debetida  va  «Nizom  kapitali  hisobi  bo`yicha 

schyotlar» yoki «qo`shilgan kapital hisobi bo`yicha schyotlar» ning kreditida aks 

ettiriladi. 

Aksiyalarni  sotib  olish  uchun  obuna  bo`lishga  oid  shartnomalar  bilan 

belgilangan  summaga  aktsionerlik  jamiyatining  buxgalteriyasida,  uning  aktiviga 

pul  yoki  boshqa  mol-mulk  kelib  tushishidan  qat'iy  nazar,  Nizom  va  qo`shilgan 

kapital tashkil ettiriladi. Hisobda obuna summasiga debitorlik qarz aks ettiriladi. 

Tekshiruvda  auditor  korxona  tomonidan  chiqarilgan  va  to`langan  aksiyalar 

turlari,  ularning  egalariga  oid  schyotlari,  yoki  ta'sischilar  va  qo`yuvchilarning 

xususiy  schyotlari  bo`yicha  ma'lumot  taqdim  etish  imkoniyati  borligiga  katta 

ahamiyat beradi. 

Aksiyalarga  obuna  bo`lish  to`g`risidagi  shartnomalarda  aksiyalarning 

sotilish narxi, qarzlarni qoplash muddatlari, to`lovlar valutasi yoki obuna bo`yicha 

olinadigan  aksiyalarni  to`lash  uchun  mol-mulk  turlari  va  qiymati  ko`zda  tutiladi. 

Aksiyalarga  egalik  qilishdan  kelib  chiqadigan  huquqlarni  obunachi,  odatda, 

shartnomaga  muvofiq, obuna  bo`lgan  aksiyalar  bo`yicha  to`liq  to`lovlarni  amalga 

oshirgandan keyin oladi. 

                                                 

1

 21-son “Xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning moliyaviy-xo’jalik faoliyati buxgalteriya  hisobi schyotlar rejasi va uni 



qo’llash to’g’risida yo’riqnoma” O’zbekitson Respublikasi Buxgalteriya hisobi milliy standarti (BHMS), 340-band.  

O’zR.  AV 2002-yil 23-oktabrda 1181-son bilan ro’yxatga olingan . 




409 

 

Aksiyadorlik  jamiyatlariga  mol-mulk,  pul  mablag`lari  aksiyalarga  obuna 



bo`lish  to`g`risidagi  sharnomaga  asosan  beriladi.  Qo`shilgan  kapital  tekshiruvi 

vaqtida  jamiyatning  o`zi  tomonidan  sotib  olingan  aksiyalar  hisobi  tashkil 

etilganligi tekshiriladi. 

Xususiy  aksiyalar  aksiyadorlik  jamiyatlari  tomonidan  quyidagi  maqsadlar 

uchun sotib olinadi: 

- aksiyalar kursini belgilangan darajada ushlab turish; 

- aksiya egalarida qolgan har bir aksiyaga dividendlarni ko`paytirish; 

-  aksiyalarni  o`z  xodimlari  orasida  tarqatish  yoki  qolgan  aksiyalar  nominal 

qiymatini oshirish; 

-  nazorat  o`rnatish  maqsadida  boshqa  firmalar  tomonidan  aksiyalarni  sotib 

olinishiga yo`l qo`ymaslik. 

Buxgalteriya hisobida sotib olingan xususiy aksiyalar sotib olingan xususiy 

Aksiyalar bo`yicha schyotlarda sotib olingan narxlar bo`yicha aks ettiriladi. 

Sotib olingan xususiy  aksiyalarni jamiyat o`z balansida ushlab turishi yoki 

ularni  jamg`arma  bozorida  qaytadan  sotishi  mumkin.    Aksiya  egalari  qarori  bilan 

Nizom  kapitali  sotib  olingan  xususiy    aksiyalar  summasiga  kamaytirilishi,  

aksiyalarning  o`zi  esa  bekor  qilinishi  mumkin.  Lekin,  «  Aksiyadorlik  jamiyatlari 

va    aksiyadorlar  huquqini  himoya  qilish  to`g`risida»gi  qonunga  muvofiq  bunday  

aksiyalar hisobda bir yildan ortiq bo`lgan muddatda ushlab turilishi mumkin emas. 

Auditor  buni  tekshirib ko`rishi  kerak, chunki sotib olingan va balansda bir  yildan 

ortiq  muddatda  hisobda  bo`lgan    aksiyalar  bekor  qilingan  deb  hisoblanadi. 

Korxona  ushbu  muddat  o`tgandan  keyin  ularni  sotishi  yoki  Nizom  kapitalini  shu 

summaga kamaytirgan holda, bekor qilishi lozim. 

Emitent  o`zining  xususiy    aksiyalarini  sotib  olgan  barcha  holatlarda,  bir 

vaqtning o`zida  aksiyadorlik kapitali kamaygani bilan birga, uning mol-mulki ham 

kamayadi. Keyinchalik, sotib olish va xususiy  aksiyalarni ikkinchi marotaba sotish 

operatsiyalari sodir etilganda, agar  aksiya sotib olingan qiymatdan ortiq narxlarda 

sotilsa,  ortiqcha  olingan  summa  9590-«Moliyaviy  faoliyat  bo`yicha  boshqa 

daromadlar» schyotining kreditiga yozib qo`yiladi. 

 Aksiyalar  sotib  olingandan  past  narxlarda  sotilsa,  oradagi  farq  9690- 

«Moliyaviy faoliyat bo`yicha boshqa xarajatlar» schyotining debetida aks ettiriladi. 

Sotib  olingan    aksiyalarning  bekor  qilinishi  bir  vaqtning  o`zida  Nizom 

kapitalini kamaytirish yo`li bilan amalga oshiriladi: 

Debet «Nizom kapitali hisobi schyotlari», 

Kredit «Sotib olingan xususiy  aksiyalar hisobi schyotlari». 

Bularni  tekshirayotganda  auditor  qimmatbaho  qog`ozlar  bilan  operatsiyalar 

qonuniy ravishda amalga oshirilayotganligini bilishi kerak. 


Download 6,55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   264   265   266   267   268   269   270   271   ...   398




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish