Amaliy audit

Mahsulotlarni  qayta  ishlash.  Qabul  qilingandan  so’ng,  ashyolar  bir 

omborda  saqlanadi.  Boshqa  idoraga  mahsulot  uchun  ashyo  kerak  bo’lganda, 

xodimlar ma’qullangan ashyolarning rekviziti (talabnomasi), ish tartibi, yoki zarur 

bo’lgan  ashyolarning  turi  va  miqdori  ko’rsatilgan  elektron  xabarnomani  yoki 

shunga o’xshash hujjatlarni taqdim etadi.  Bu talab hujjati inventarizasiya master-

faylini doimiy ravishda yangilanilishida qo’llaniladi va ish jarayonidagi husobotda 

xom-ashyolarning  o’tkazish  jarayonini  yozib  boriladi.  Bu  yangilanishlar 

tashkilotda  bilashtirilgan  inventarizasiya  boshqaruvi  va  buxgalteriya  dasturlari 

tizimlari bilan avtomatic ravishda sodir bo’ladi. 

Zaxiralarni  qayta  ishlovi  turli  tashkilotlarda  turlicha.  Korxonalar  ishlab 

chiqarilgan  tayyor  mahsulotlar  va  ularning  miqdorini  belgilagan  holda,  mijozlar 

tomonidan  berilgan  muayyan  buyurtmalar,  savdo  bashorati,  tayyor  mahsulotlarni 

inventarizasiya bosqichi va ishlab chiqarish iqtisodiy faoliyatlari asosida mahsulot 

beradilar.  Alohida  ishlab  chiqarishni  nazorat  qilish  bo'limi  ko'p  hollarda  ishlab 

chiqarish turi va miqdori aniqlash uchun mas'uldir. 

Subyektlar  ishlab  chiqarish  faoliyatlarini  amalga  oshirish  uchun  ma'lum 

miqdorda  tovar-moddiy  zaxiralariga  ega  bo`lishi  kerak.  Tovar-moddiy  zaxiralari 

xojalik  yurituvchi  subyektlarning  ishlab  chiqarish  faoliyatini  normal  davom 

etishini  ta'minlaydi.  Ularning  tarkibiga  materiallar,  xomashyo,  ehtiyot  qismlar  va 

h.k lar kiradi. 

---

160 

 

TMZlarni  saqlash  davri  bilan  bog’liq  hujjatlar  va  qaydlar,  shuningdek  ish 

faoliyati  vazifalari  bilan  tanishsiz.  Endilikda  nazorat  davriga  e’tiboringizni 

qaratamiz.  Inventarizasiya  va  saqlash  davri  nazorati  (ayditi)ning  asosiy  maqsadi 

tayyor  mahsulotlar  inventarizasiyasi,  sotilgan  mahsulotlar  qiymati,  ish  jarayoni, 

hamda  xom-ashyolarning  adilona  hisobotini  taqdim  etuvchi  moliyaviy  jadvallarni 

bilan ta’minlash. Inventarizasiya va saqlash davri besh qismga bo’linadi: 

1. Yuqorida  ko’rsatilgan  harajatlarni,  ishchi  kuchini  va  xom-ashyolarni 

hisobga olish; 

2. Aktivlarini va xarajatlarini ichki harakati; 

3. Mahsulotlarni jo’natish va daromad hamda xarajatlarni qaydlari; 

4. Zaxiralarni nazorat qilish; 

5. Narxlash va mol-mulkni xatlash; 

Nazoratning bu qismi birinch uchta punktni ya’ni buyurtmalarni qabul qilish, 

xom-ashyolar haridi va ularni saqlashni o’z ichiga oladi.  

Nazoratchi  (auditor)  yuqorida  ko’rsatilgan  uch  vazifani  ichki  nazoratdan 

o’tkazadi,  so’ng  sotib  olish  va  to’lov  davrida  hamda  haq  to’lovi  va  hodimlar 

davrida bitmlarning mustaqil ravishda tekshiruvini amalga oshiradi. Nazoratchi bu 

tekshiruvlar  asosida  ishlab  chiqarish  harajatlarining  faoliyatining  samaradorligi,  

xom-ashyolar  haridi  nazorati,  hamda  harid  bitimlarining  to’gri  tuzilganligidan 

qoniqishi kerak. Ishchi kuchi ishlab chiqarilgan mahsulotning muhim qismi bo’lsa, 

nazoratch  haq  to’lash  va  xodimlar  davriga  tegishli  harajatlarni  bexgalterik 

tekshiruvini o’tkazishi lozim.  

5.1.jadval