Амалий машғулот №9 Мавзу: Ичак инфекциялари. Эшерихиоз, сальмонеллалар, шигеллёзлар ва

Ферментатив хусусияти. Қорин тифи бактериялари глюкоза, маннит, мальтозаларни фақат кислота ҳосил қилиб парчалайди. Аммо сахароза, лактоза ва мочевиналарни парчаламайди. Индол, водород сульфид ҳосил қилмайди. Паратиф бактериялари эса биокимёвий хусусиятларига кўра фаолроқ, шунинг учун барча углеводларни кислота ва газ ҳосил қилиб парчалайди.
Диссоциация жараёнида қорин тифи сальмонеллалари S шаклдан R шаклга айланиши мумкин. Натижада уларнинг муҳим соматик О-антигени ва асосий биологик хусусиятлари йўқолади. Табиий шароитда қорин тифи сальмонеллалари икки хил биокимёвий вариантда, яъни ксилоза мусбат ва ксилоза манфий бўлиши мумкин.
Токсин ҳосил қилиши. Қорин тифи ва паратиф сальмонеллалари асосан эндотоксин ҳосил қилади. Бу токсин ҳароратга чидамли, 120оС да 30 дақиқа қайнатилганда ҳам ўз хусусиятларини ўзгартирмайди.
Антиген тузилиши. Тиф ва паратиф сальмонеллаларида уч хил антиген бор. Булардан биринчиси соматик О-антиген бўлиб, ҳароратга чидамли, глюцидо-липидо-протеин комплексидан иборат, иккинчиси Н-антиген (ёки хивчин антигени) –оқсилдан ташкил топган, ҳароратга чидамсиз, учинчиси Vi-антиген бўлиб, бактериянинг юза қисмида жойлашган, у фақат вирулент микробларда бўлганлиги учун вирулентлик антигени деб ҳам аталади. Бу антигенни Феликс ва Питтлар 1934 йили вирулентли қорин тифи сальмонеллаларидан топишган. Серогуруҳ ичидаги сальмонеллаларни дифференциация қилишда Н-антигенларнинг махсуслигидан фойдала-нилади. Биринчи ёки махсус фазада махсус турга хос зардоблар қўлланилса, иккинчи ёки номахсус фазада турга хос зардоблар билан бир қаторда махсус гуруҳ зардобларни ҳам қўллаш мумкин, яъни Н-антиген икки фазадан бир фазали махсус ва икки фазали кўринишда бўлиши мумкин. Бунда биринчи фаза лотин алифбосида (а, в, с, d ва ҳ.к.) белгиланса, иккинчиси араб ҳарфларида белгиланади.
Қорин тифи ва паратиф сальмонеллаларининг антигенлари физик-кимёвий омиллар таъсирига чидамлилиги билан бир-биридан фарқ қилади. Масалан: О-антиген формалин таъсирида парчаланади, аммо фенолга чидамли. Н-антиген эса формалин таъсирида ўзгармайди, лекин фенол таъсирида парчаланади.
Vi ва O антигенлар бактерия ҳужайрасининг устида жойлашган. Vi-антиген О-антигеннинг устида жойлашганлиги учун О-зардоб билан бўладиган агглютинация реакциясига тўсқинлик қилади.
Ф.Кауфман ва Н.Уайт таснифига кўра тиф ва паратиф сальмонеллалари антиген тузилишига кўра қатор гуруҳларга бўлинади (жадвал).
Қорин тифи, паратиф А ва В сальмонеллаларнинг Vi-фаглари мавжуд бўлиб, бу фаглар ёрдамида салмонеллаларнинг фаготипларини аниқлаш мумкин.
Чидамлилиги. Қорин тифи, паратиф сальмонеллалари физик-кимёвий омиллар таъсирига бирмунча чидамли, шунинг учун улар ташқи муҳитда узоқ вақт сақланиб қолади. Масалан, улар музда бир неча ой, бемор ёкимикроб ташиб юрувчи кишилар пешоби ва нажаси билан ифлосланган тупроқ, ёғ, пишлоқ, гўшт, нонда 3 ойгача; сув, хўл мева ва сабзавотларда 6–10 кунгача сақланади. Озиқ-овқат маҳсулотлари (сут, қаймоқ, творог) улар учун жуда қулай муҳит ҳисобланади, шу боис у узоқ вақт сақланибгина қолмай, балки уларда кўпаяди ҳам.
Қорин тифи, паратиф сальмонеллалари юқори ҳарорат таъсирига чидамсиз. Шунинг учун 60оС да 30 дақиқа қиздирилганда, қайнатилганда эса бир неча сонияда ўлади. Дезинфекция воситалари 5% ли фенол, 3% ли лизол ва хлорамин, хлорли охак эритмалари таъсирида 2–3 дақиқада нобуд бўлади.