Амалий машғулот №1 Мавзу: Тарбия соатларининг режасини ишлаб чиқиш Назарий қисми: Тарбия соатларининг шакллари

Амалий машғулот № 1
Мавзу: Тарбия соатларининг режасини ишлаб чиқиш
Назарий қисми: Тарбия соатларининг шакллари

Тарбия соатининг шаклларини танлашда таълим олувчиларнинг жамоавий хусусиятлари ва ёш хусусиятларининг ривожланиш даражасига, ўқитувчининг касбий маҳоратига ва бошқаларга боғлиқ ҳолда танланади.

Педагогик амалиётда тарбия соатларини ўтказишнинг бундай шакллари ўзини яхши исботлаган:
1. Суҳбатлашиш.
2. Мунозара (баҳс). Бу шаклнинг ўзига хос хусусияти шундаки, мунозара болаларни муаммо муҳокамасига жалб қилиш имконини беради, ўқувчиларнинг факт ва ҳодисаларни таҳлил қилиш, ўз нуқтаи назарини баҳслаш, турли фикрни, позицияни тинглаш ва тушуниш кўникмаларини ривожлантиришга ёрдам беради. Самарали муҳокама учун талабаларни мунозара қоидаларини қабул қилишга таклиф қилишингиз мумкин.
3. Ҳикоя-ролли ўйин-ўқувчиларнинг бирор муаммони муҳокама қилиш, тушунчаларини ошириш, эмпатия уйғотиш ва театр орқали ечим топишга ҳаракат қилиш имконини берувчи жамоавий ижодий фаолият шаклидир. Ролли ўйинлар методикасига муаммони аниқлаш, вазиятни, ролларни танлаш, ўйин иштирокчиларининг еҳтимолий муносабати ва хатти-ҳаракатларини олдиндан муҳокама қилиш киради. Ролли ўйинни режалаштиришда ўқитувчи иштирокчиларнинг уни муҳокама қилишлари учун вақт қолдириши керак. Ўқитувчининг баҳсли масалаларга ўз нуқтаи назарини юкламаслиги жуда муҳимдир.
Ролли ўйинда муайян муаммонинг самарали ечимини топиш учун бир хил вазиятни бир неча марта ўйнаш жуда маъқул.
Ролли ўйинларнинг вариантлари турлича бўлиши мумкин:" саҳналаштирилган синов"," матбуот анжумани"," сўралган — жавоб", адабий асарни саҳналаштириш ва бошқалар.
4. Оғзаки журнал-ўқувчиларнинг тарих, маданият, халқ ҳаёти ҳақидаги билимларини кенгайтириш ва чуқурлаштириш шакли ва бошқалар.
Журнал саҳифаларининг сони ва мавзулари олдиндан аниқланиб, улар ўқувчиларнинг ижодий труппалари орасида тарқатилади.
5. Ижтимоий-маданий лойиҳа турли ижтимоий аҳамиятга э га бўлган муаммоларни талабалар томонидан мустақил ўрганиш ва ижтимоий аҳамиятга ега маҳсулотни яратишдир.
Лойиҳани амалга ошириш учун вақт ва муайян ҳаракатлар алгоритмига риоя қилиш керак:
* жамият, мактаб, синфдаги вазиятни ўрганиш;
* гуруҳ иштирок этиши мумкин бўлган ижтимоий муаммонинг шаклланиши;
* маълумот йиғиш;
* режалаштириш;
* микрогуруҳларни шакллантириш ва масъул шахсларни тайинлаш;
* амалий ҳаракатлар;
* ишлаш устуворликларини белгилаш;
* берилган вазифаларни бажаришни гуруҳий таҳлил қилиш.
Тарбия соати давомида лойиҳа фаолияти элементларидан фойдаланиш мумкин, бир соатлик мулоқот ўқувчилар томонидан ижтимоий аҳамиятга ега бўлган муаммони аниқлаш, фаолият натижаларини жамлаш ва ҳоказоларда бошланғич нуқта бўлиши мумкин.
"Энг яхши соат"; "нима, қаерда, қачон"; "тўлиқ уй"; "заиф боғланиш"; "бахтли имконият" ва ҳоказо каби теледастурлар ғояларига асосланган интеллектуал ўйинлар, танловлар, саёҳат, викториналар шаклида синф соатларига жуда қизиқадилар.
Тарбия жараёни иштирокчиларининг фаоллик даражасига асосланган тарбиявий соатлар ҳам мавжуд:
* гуруҳ раҳбарининг ўзидан ҳикоя, суҳбат, хабар;
* эксперт тақдимоти;
* қизиқарли инсон, сиёсатчи, рассом ва бошқалар билан учрашув.;
* маълум бир мавзу ёки муаммо бўйича ўқувчиларнинг ўзлари томонидан хабарлар;
* театр тадбирларининг элементлари;
* таълим ёки кўнгилочар жамоа фаолияти.
Шунга қараб тарбия соатларини уч турга бўлиш мумкин.
Биринчи тоифага тайёргарлиги кенг билим, ҳаёт ва педагогик тажриба талаб қиладиган кишилар киради. Ўқувчилар фақат суҳбат жараёнида айрим масалаларни муҳокама қилиш, фактлар, мисоллар келтириш учун иштирок этадилар.
Масалан, "ўз-ўзини тарбиялаш ҳақида", "ўзлик нима", "хотирани қандай ривожлантириш керак", "бадиий дид ва мода, индивидуаллик ва индивидуализм ҳақида", "мусиқа мусиқа ўқувчисидир" ва ҳоказо дарс соатлари. Ушбу турдаги баъзи соатлар мутахассисларни жалб қилган ҳолда сарфлаш тавсия этилади: шифокор, психолог, адвокат. Гуруҳ рахбарининг вазифаси уларнинг нутқини тайёрлашга ёрдам беришдир.
Тарбия соатларининг иккинчи тури ўқитувчи ва ўқувчиларнинг биргаликдаги фаолияти билан характерланади. Асосий ғояларнинг мазмуни одатда ўқитувчи томонидан белгиланади ва уларни амалга ошириш йўллари ва усулларини ишлаб чиқиш ўқитувчи томонидан ўсмирлар ёки ёшлар билан биргаликда амалга оширилади. Ўқитувчи раҳбарлигида ўқувчилар тарбиявий соат фрагментларини тайёрлайдилар, ўқитувчи синф соатини олиб боради, болаларни муаммони муҳокама қилишга жалб қилади, уларнинг чиқишларини бир бутунга бирлаштиради. Бундай синф соатларининг намунавий мавзулари:" ташқи кўриниш маданияти ҳақида"," ички ва ташқи гўзаллик ҳақида"," яхшилик учун яхшилик қил"," инсон ҳаётидаги Дўстлик " ва бошқалар.
Тарбия соатларининг учинчи тури ўқувчиларнинг ўзлари фаол мустақил ишларини ўз ичига олади. Уларни тайёрлаш ва ўтказиш масъулияти бир гуруҳ мактаб ўқувчилари — "бизнес кенгаши"зиммасига юклатилади. Гуруҳ раҳбари ўқувчилар билан биргаликда фақат ғоялар, синф соатининг умумий таркиби орқали фикр юритади, микро-коллективларга ижодий вазифалар яратишга ёрдам беради. Гуруҳларда ўз-ўзини тарбиялашда ўқувчилар жуда кўп тасаввур ва тасаввурларни намоён қиладилар. Гуруҳлар ўртасида рақобат руҳи мавжуд: ким кўпроқ қизиқарли бўлса, ижодий ишнинг бир қисмини тақдим етади. Ўқувчиларнинг ўзлари тарбиявий соатни бошқаради, ўқитувчи уларни сездирмай бошқаради. Ушбу турдаги тарбия соатлари ўтказилгандан сўнг, натижаларни сарҳисоб қилиш, бизнес кенгаши ва микро-коллективларнинг ишини баҳолаш тавсия этилади. Ушбу турдаги тарбия соатлари мумкин бўлса:
* талабалар муҳокама қилинаётган муаммо ҳақида баъзи билимларга ега, уларни мустақил акс еттириш учун яқин ва қулай;
* ўқувчиларнинг салмоқли қисми жамоавий ижодий иш кўникма ва малакаларига эга, мустақил ва масъулиятли;
* актив, бизнес кенгаш синф соатини тайёрлаш ва ўтказишда ташкилотчи ва мувофиқлаштирувчи марказга айлана олади.
Тарбиявий соатлар турини танлаш мавзу, мазмун материали, ўқувчиларнинг ёши, мавзу бўйича билим даражаси, жамоавий ҳаракат тажрибаси, шаклланган жамоа ва педагогик маҳорат, гуруҳ раҳбарининг индувидуал ўзига хос хусусиятлари, ўқувчилар билан муносабатининг характерига боғлиқ.
Таклиф этилган меҳмонлар ўқувчилар олдида бажарганда ўша тарбия соатларига алоҳида эътибор бериш керак. Қизиқарли одамлар билан учрашувлар таълимда муҳим рол ўйнайди, лекин улар ўсмирларнинг манфаатларини қондиришдагина муваффақиятга эришадилар (қизиқарли шахс ёки мутахассис билан учрашувда уларни қизиқтирган ички саволларга ушбу масала бўйича жавоб топдилар) ва педагогнинг педагогик режаларини амалга оширадилар. Мажлисни тайёрлаб, гуруҳ раҳбари керакли тарбиявий вазиятни яратади: аввал таклиф этилган меҳмонлар билан суҳбатлашади, тадбирнинг мақсади, ғоявий йўналиши, гуруҳ жамоасининг хусусиятлари ҳақида гапириб беради, нутқнинг мазмуни ва шакли ҳақида баъзи маслаҳатлар беради. Шу билан бирга ўқитувчи ўқувчиларни учрашувга тайёрлайди, уларнинг бўлажак воқеаларга қизиқишини уйғотади, меҳмонларнинг маҳобати ҳақида сўзлаб беради.


Амалий қисми:
Топшириқ: Тарбия соатлари ўтказиш шаклларидан фойдаланиб тарбия соатини режасини ишлаб чиқинг.
Йўриқнома:
1.Мавзунинг назарий қисми билан танишиб чиқинг
2. Таълим муассасангизда ўзингизга тушунарли бўлган касбнинг малака талабида белгилаб берилган умумий компетенцияларидан бирини танланг.
3.Танлаган умумий компетенциянинг элементини шакллантириш юзасидан тарбия соатининг мақсадини белгиланг
4.Мақсадни амалга ошириш юзасидан тарбия соатини замонавий шаклидан фойдаланиб режасини тизимли шакллантиринг