Амалий иш №6. Таянч девор остига тоғ жинсларининг босимини ҳисоблаш. Масала шартлари

Амалий иш №6.
Таянч девор остига тоғ жинсларининг босимини ҳисоблаш.
Масала шартлари:
1. Қуйидаги шароитларда таянч девор остига тоғ жинсларининг босимини ҳисобланг:

• 
  қатламнинг баландлиги (баланддан пастга)
  

Н₁= 3 м
Н₂= 5 м
Н₃= 5 м

• 
  қатламдаги тоғ жинсининг ҳажмий оғирлиги
  

γ₁ = 26 кН/м³
γ₂ = 27 кН/м³
γ₃ = 28 кН/м³

• 
  қатламдаги тоғ жинсининг ички ишқаланиш бурчаги
  

φ₁ = 30⁰
φ₂ = 35⁰
φ₃ = 30⁰

• 
  қатламдаги тоғ жинсининг илашиш кўрсаткичи
  

с₁ = 15 кПа
с₂ = 13 кПа
с₃ = 14 кПа

1. 
   Таянч девор баландлиги бўйича босим эпюрасини қуринг.
   

Ечиш:

1. 
   Ҳисоблаш схемаси (6.1-расм).
   

6.1– расм. Таянч девор.

2. 
   Деворнинг 1 п.м. узунлигига бериладиган тоғ жинси босими.
   

Тоғ жинсларининг фаол босими ва суст қаршилик кўрсатиши ажратилади.
Тоғ жинсларининг таянч девор остига фаол босими таянч девор остининг ушлаб қолинган тоғ жинси кўчиб тушиш реакциясига тенг.
Тоғ жинсларининг суст қаршилик кўрсатиши унинг ривожланаётган таянч девор остида зўриқишдан силжишига қаршилигига тенг. (Масалан, тоғ жинсларини бульдозер билан силжитишда).
Кўриб чиқилаётган масалада босим фаол ҳисобланади.
Тоғ жинслари бир жинсли бўлмаганлиги (ҳар бир қатлам ҳар хил тоғ жинсларидан тузилган)учун таянч девор остига бериладиган босим алоҳида қатламлардаги босимлар йиғиндиси шаклида ифодаланади:
кН/м (6.1)
бу ерда: D₁, D₂, D₃ – қатламлар бўйича 1 п.м. девор узунлигига таъсир этувчи босим, кН/м.
, кН/м (6.2)
, кН/м (6.3)
бу ерда А_i – қатламлар бўйича горизонтал тиргаклик коэффициенти.
, кН/м
, кН/м
, кН/м
3. Қатламлар бўйича тоғ жинсининг ички қаршилик бурчаги β_i ни топамиз.
Бунда қатламлар бўйича горизонтал тиргаклик коэффициенти А_iни аниқлаш учун ҳар бир қатламбўйича тоғ жинсининг ички қаршилик бурчаги β_i ни топиш зарур.
, (6.4)
, кПа (6.5)
бу ерда: τ_i– i- қатламдаги тоғ жинсининг урунма кучланиши, кПа;
σ_i– i- қатламдаги тоғ жинсининг меъёрий кучланиши, кПа;
с_i– i- қатламдаги тоғ жинсининг илашиш кўрсаткичи, кПа;
φ_i– i- қатламдаги тоғ жинсининг ички ишқаланиш бурчаги, град.
Ўз навбатида, (6.6)
;
;
;
;
;

4. Қатламлар бўйича горизонтал тиргаклик коэффициенти А_iни аниқлаймиз.

Шундай қилиб боғланган тоғ жинслари (шунингдек илашиш бўлган) да горизонтал тиргаклик коэффициенти қуйидаги формула орқали ҳисобланади:
, (6.7)
бу ерда: β_i – i- қатламдаги тоғ жинсининг ички қаршилик бурчаги, град.



5. Тоғ жинсининг 1 п.м. таянч девори остига босими D нинг миқдорий кўрсаткичини аниқлаймиз.
, кН/м
, кН/м
, кН/м
6. Тоғ жинсининг таянч девор остига босимини ҳисоблаймиз ва эпюрасини қурамиз.
, кПа(6.8)
, кПа(6.9)
I – қатлам
;
, кПа
II – қатлам
, кПа
, кПа
III – қатлам
, кПа
, кПа
Ҳисобланган кўрсаткич бўйича тоғ жинсининг таянч девор ости босимининг эпюрасини қурамиз (6.2-расм).



6.2-расм. Таянч девор ости баландлиги бўйича тоғ жинси босими эпюраси.