Amalga oshirish milliy markazi

Matndan ma’lumotlarni olish
Jadvallar, matn bo‘limlari yoki butun kitoblardan ma’lumotlarni qidi-
rishning o‘zi bir mahoratdir. Axborotni qidirish o‘quvchilarning topshiriq 
talablarini tushunishi, matn tuzilishi haqidagi bilimi hamda matnning mav-
zuga aloqadorligini baholash qobiliyatlariga asoslangan bo‘ladi.
Tegishli matnni qidirish va tanlash.
 Tajribali o‘quvchilar faqat gina 
bitta matnni o‘qiganda emas, balki bir necha matnlarni o‘qiganda ham 
ma’lumotlarni tanlay olishadi. Internet muhitidagi ma’lumotlar ko‘p hollar-
da o‘quvchining tahlil qila oladigan miqdoridan ko‘ra ancha ko‘p bo‘ladi. 
Bunday bir necha matn bilan ishlash jarayonida o‘quvchi berilgan matnning 
qaysi biri eng ishonchli, aniq, mavzuga mos keladigan va muhim ekanligi 
yuzasidan qaror qabul qilishi zarur.

---

99
Tushunish.
 Ko‘plab o‘qish mashg‘ulotlari matnda berilgan ma’noni 
tushunish uchun matnning kengaytirilgan qismlari tahlili va integratsiyasi-
ni talab etadi. Matnni tushunish (“anglash” deb ham nomlanadi) “vaziyat 
modeli” deb nomlangan o‘quvchi tomonidan yaratilgan matn nimaga oid  
ekanligi  haqidagi  aqliy  ifoda sifatida ko‘rilishi mumkin.
Matnning juz’iy ma’nosini ifodalashni o‘rganish o‘quvchidan kichik 
matnlarni va jumlalarni tushunishni talab qiladi. Matnni tushunish za-
rur ma’lumotni topshiriq va savollarga to‘g‘ridan to‘g‘ri moslashtirishga 
olib keladi. O‘quvchi o‘z imkoniyati doirasida ma’lumotlarni darajalarga 
bo‘lishi, ularning ustuvorlik darajalarini belgilashi yoki hajmini kichrayti-
rishiga to‘g‘ri kelishi mumkin. 
Integratsiya qilib matn yaratishni ifodalash har bir gap bilan alohida 
ishlashdan to to‘liq matn bilan ishlashgacha bo‘lgan jarayonni  talab etadi. 
O‘quvchi turli xil xulosalarni, oddiy bog‘langandan to murakkabroq ma’no 
aloqadorligigacha bo‘lgan turini yaratishi lozim bo‘ladi.