Alyuminiy va uning qоtishmalari. Alyuminiy ishlab chiqarish texnalogiyasi. Foydalanilgan adabiyotlar

Alyuminiy ishlab chiqarish

Alyuminiy uchta bosqichda olinadi:

1) alyuminiy rudalardan Al2O3 - alyuminiy oksidi

olinadi;

2) alyuminiy oksididan alyuminiy olinadi;

3) alyuminiy tozalanadi.

Tabiatda alyuminiy oksidlari boksitlar (tog’ jinsi) tarkibida boladi (boksitlar- Al2O3, Fe2O3, SiO2, TiO2, CaO, MgO з, MnO, P2O5 va boshqalar)

Sanoatda eng ko’p tarqalgan Bayer usuli bilan tanishib chuqamiz:

1- bosqich. Alyuminiy rudalardan Al2O3 - alyuminiy oksidi olinadi.

- boksit tegirmonga NaOH va oxaktosh qoshilib, maydalanadi;

- 230 – 250 С temperaturada boqsit parchalanadi, natijada natriy alyuminati (NaAlO2) va kremniy silikati (Na2SiO3)

- hosil bo’lgan natriy alyuminati (NaAlO2) yuviladi NaAlO2 + 2H2O = NaOH + Al(OH)3 ,alyuminiy gidrooksida (Al(OH)3) filtrlardan o’tkaziladi, qizdiriladi va Al2O3.olinadi.

2 - bosqich. Alyuminiy oksididan alyuminiy olinadi.

Elektroliz yordamida alyuminiy oksidi alyuminiygacha tiklanadi.

Eritma tarkibi: kriolit (3NaF • AlF3)- 75-90%, (MgF2) - 2-5%; (CaF2) - 2-4%; (Al2O3) - 2-10%.

Elektroliz temperaturasi 950-970 С.

Alyuminiy vanna tagiga yig’iladi va maxsus qurilma bilan to’kib olinadi.

3 - bosqich. Alyuminiy tozalanadi.

2-bosqichda olingan alyuminiyda metall va nometall qo’shimchalar, gazlar bor. Ularni yoqotish uchun suyuq alyuminiydan xlor gazi puflab o’tkaziladi.

Hosil bo’lgan bug’simon AlCl suyuq metalldan o’tib qo’shimchalarning zarrachalarini biriktirib metall sirtiga chiqadi va olib tashlanadi.

Keyin suyuq alyuminiy kovshda 700 – 730 С da ma’lum vaqt davomida turadi, nometall qo’shimchalar va gazlar metall sirtiga suzib chiqadi. Natijada alyuminiy tozaligi 99,5 – 99,8% ga yetadi.

Fоydalanalgan adabiyotlar

1. Gulyaev A. P. Metallоvedenie, M.: Mashinоstrоenie, 1986.

2. Laxutin Yu.M., Leоnt yeva V. P. Materialоvedenie, M.: «Mashinоstrоenie», 1990.

3. Laxutin Yu. M. Metallоvedenie i termicheskaya оbrabоtka metallоv. M.: «Mashinоstrоenie», 1984.

4. Materialоvedenie (pоd red. Arzamasоva N.S.). M., «Mashinоstrоenie», 2002.

5. To’raxоnоv A. S. Metalshunоslik va termik ishlash. Tоshkent, «O’qituvchi», 1968.

6. Nоsir Ilxоm «Materialshunоslik» T., 2001