Allayarov A. I. O’rmonov H. B. O‘zbekistondagi ziyoratgoh obidalar

Xo’jai Sarob ota ziyoratgohi. “Xo’jai Sarob ota” yodgorligi 2 ta maydonni egallagan bo’lib, Peshag’or qishlog’idan uncha uzoq bo’lmagan xududda joylashgan. Yodgorlik atrofi qalin o’tlar bilan qoplangani sabab, bu yerga kelgan musofir go’yoki barcha muammolar tashqarida qolgan kishidek, o’zini hotirjam his etadi. Sal yuqoriroqda masjid va maqbara o’rin egallagan. Bu yerda 1321 yil tug’ilgan atoqli olim-Mavlono Muhammad Peshog’oriyning qabri bor. Uning faoliyati haqida Faxriddin Ali ibn Voiz Koshifiyning “Raxshatu aynul hayot” solnomasida keltirilgan. Ma’lumotlarga ko’ra, dongdor dinshunos, Naqshbandiya tariqatining davomchisi bo’lgan Mavlono Muhammad o’z sayohatlarining birida bu yerga kelib, muqim qolishga qaror qilgan. U uzumchilik va bog’dorchilik bilan shug’ullanib, mahalliy oilalarning farzandlariga ham ta’lim bergan. Shu yerda yashovchi xalq orasida yuradigan rivoyatlarga ko’ra, buloq suvi shifobaxs xususiyatga ega. Agar ushbu buloq suvini ichib niyat qilsa, u albatta, ijobat bo’lar ekan. Hozirgi kunda Peshog’or va Kangli qishloqlarining uch ming aholisi shu buloq suvidan iste’mol qiladi.¹³⁷

“Ko’k to’nli ota” ziyoratgohi. “Ko’k to’nli ota” ziyoratgohi 2,4 maydonda, Zomin tuman markazidan 5 km uzoqlikda, Zomin-Baxmal tog’ avtoyo’li chetida joylashgan. Abdulg’ozi Bahodirxonning “Shajarai tarokima” solnomasida Kang qishlog’ining “Ko’k to’nli” taxallusi yo’lboshchisi haqida keltirilgan. Mahalliy afsonalarda aytilishicha, “Agar bu yerlarga dilda ishonch bilan daraxt ko’chati o’tqazilsa, u albatta ko’taradi!”. Yodgorlik toshida u yerga dafn etilgan shaxs “Vazir Sohib Zabonboy, 1209 yil vafot qilgan” nomi o’yib yozilgan. Ushbu mozor 2006 yil arxeolog To’ra Ergashev tomonidan topilgan.

Yana bir ma’lumot Jizzax Davlat pedagogika instituti “tarix o’qitish metodikasi” kafedrasi katta o’qituvchisi Aqchayev Farrux Shavkatovichning “Jizzax vohasi muqaddas qadamjolari va ziyoratgohlari” (etnosotsiologik tadqiqot) deb nomlangan dissertatsiya materiallaridan olingan bo’lib, quyidagicha ma’lumot keltirilgan:

Mazkur ziyoratgoh Jizzax shahridan 55 kilometrlar, Zomin shaharchasidan 5 kilometrlar chamasi uzoqlikda, Zomindan tog‘ osha Baxmalga boradigan tog‘ yo‘lining shundaygina yoqasida joylashgan.

Abulg‘ozi Bahodirxonning “Shajarai tarokima” asarida «qang‘li xalqining xonining oti Ko‘k to‘nli bo‘lganligi» aytiladi. Respublikamizning juda ko‘p joylarida “Ko‘k to‘nli ota” ziyorat manzillari mavjud. Bizningcha ushbu ziyoratgoh Xoja Axmad Yassaviyning qutlug‘ qadami etgan joy yoki u kishining mashhur avlodlari mangu qunim topgan manzildir. Sababi, Zomin tumani Yom qishlog‘ida istiqomat qilib kelayotgan eshonzodalar qo‘lida ming yillardan beri ajdodlardan avlodlarga o‘tib kelayotgan Nasabnomada keltirilishicha Axmad Yassaviyning kunyalari (laqablari)dan biri “Ko‘k to‘nli” ekanligi keltirilgan.¹³⁸