Alkinlarning olinishi, kimyoviy va fizik xossalari. Ishlatilishi va muhim xossalari

Muhim vakillari


Atsetilen. Atsetilen rangsiz gaz, sof holda salgina efir hidiga ega. Uning elementlardan hosil bo‘lish issiqligi 243 kJ/mol, yonish issiqligi 1307 kJ/molga teng. Atsetilen elementlardan hosil bo‘lishida ko‘p issiqlik yutilishi va shuning oqibatida yonganda ancha issiqlik chiqishi sababli u havo bilan o‘tolish va portlash xavfi katta aralashmalar hosil qiladi. Yuqori bosimda va ayniqsa suyuq yoki qattiq holatda atsetilen juda oson portlaydi. Atsetilen suvda yomon, atseton va xloroformda yaxshi eriydi. Shuning uchun ham uning atsetondagi eritmasi temir ballonlarda bosim ostida saqlanadi va tashiladi. Atsetilen ravshan alanga berib yonadi va juda ko‘p qurum hosil qiladi. Har yili dunyoda 6 mln. Tonnadan ziyod atsetilen ishlab chiqariladi. U avtogen payvandlash va metallarni qirqishda (atsetilen yonganda harorat 3150Cga yetadi), propargil spirt, vinilxlorid, dixloretilen, akrilonitril, vinilatsetat, vinilatsetilenva hokazolarni olishda ishlatiladi.
Vinil atsetilen (1-buten-3-in). 5Cda qaynaydigan gaz bo‘lib, atsetilenni dimerlash bilan olinadi. Vinil atsetilen 2-xlor-1,3-butadiyen (xloropren), vinil metilketon, 1,3-butadiyenva hokazolarni olishda ishlatiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar
1. R.A. Shoymardonov, M.Y. Ergashov. Organik kimyo. - Тоshkent: “Мuharrir” nashriyoti, 2013. 504 b.
2. Юсупов Д., Туробжонов С.М., Кодиров Х.Э., Икромов А., Каримов А.У. Органик кимёнинг бошлангич асослари. Тошкент, 2006. -290 б.
3. Sobirov Z. Organik kimyo. Toshkent, 2005. - 403 б.
4. Alovitdinov A.B., Ismatullaeva M.G., Xolmuradov N.A. Organik kimyo, T.; O’qituvchi, NMIU, 2005.-416 б.
5. Юнусов Р.Ю.Органик кимё. Т.: Ўзбекистон, 1995. -328 б.
6.Shohidoyatov H.M., H.O’. Xo’janiyozov., H.S. Tojimuxamedov. Organik kimyo.-T.: «Fan va texnologiya», 2014. 800 b.
7.Garey Francis.A.Ogaik chemistry / INTERNATIONA EDITION Copright@ 2000. 547 dc21.WWW mhhe;com.