Alisher Navoiy ruboiylarining mavzu ko`lami

 

•  
• Jondin seni ko`p sevarmen, ey umri aziz,
• Sondin seni ko`p sevarmen, ey umri aziz.
• Har neniki sevmak ondin ortuq bo`lmas
• Ondin seni ko`p sevarmen, ey umri aziz.

Ruboiyning bu qadar go`zal va ta’sirchan chiqishiga radif, qiyofa, tarse, tadrij kabi badiiy san’atlar omil bo`lganki, ularning sharhi orqaligina ruboiy mazmunini to`g`ri izohlash mumkin. Navoiy ruboiydek mo`jaz lirik asarda olti so`zli – “seni ko`p sevarmen, ey umri aziz” radifini qo`llagan. Intonatsion hutunlik va musiqiy ohangdorlikni ta’minlovchi radifning teng yarmi “ey umri aziz” undalmasidan iborat bo`lishi esa tavsif ob’yekti – umrga, insonga nisbatan ehtirosli, umudvor murojaat hamda ilinj, e’tiqod mavzularini kuchaytiradi. San’atkorlik shunda ham ko`rinadiki, shoir qofiyalanuvchi misralar boshidagi birgina so`zni o`zgartiradi, xolos. Qolgan so`zlar radifligicha saqlanadi. Ammo badiiy mazmun rivojlanaveradi. Buning ustiga, misralar avvalidagi o`zgaruvchi so`zlar ham jo`n emas. Ular “jondin”, “sondin”, “ondin” singari o`zaro qofiyalanuvchi so`zlardan iborat bo`lib, buning o`zi bir san’at. Ushbu ruboiyda tarse san’ati qo`llanilgan.

• Ruboiyning bu qadar go`zal va ta’sirchan chiqishiga radif, qiyofa, tarse, tadrij kabi badiiy san’atlar omil bo`lganki, ularning sharhi orqaligina ruboiy mazmunini to`g`ri izohlash mumkin. Navoiy ruboiydek mo`jaz lirik asarda olti so`zli – “seni ko`p sevarmen, ey umri aziz” radifini qo`llagan. Intonatsion hutunlik va musiqiy ohangdorlikni ta’minlovchi radifning teng yarmi “ey umri aziz” undalmasidan iborat bo`lishi esa tavsif ob’yekti – umrga, insonga nisbatan ehtirosli, umudvor murojaat hamda ilinj, e’tiqod mavzularini kuchaytiradi. San’atkorlik shunda ham ko`rinadiki, shoir qofiyalanuvchi misralar boshidagi birgina so`zni o`zgartiradi, xolos. Qolgan so`zlar radifligicha saqlanadi. Ammo badiiy mazmun rivojlanaveradi. Buning ustiga, misralar avvalidagi o`zgaruvchi so`zlar ham jo`n emas. Ular “jondin”, “sondin”, “ondin” singari o`zaro qofiyalanuvchi so`zlardan iborat bo`lib, buning o`zi bir san’at. Ushbu ruboiyda tarse san’ati qo`llanilgan.