Alisher navoiy nomidagi toshkent

U boymidi, kambag`almidi? Bu savollarga birorta odam javob berolmasdi. Men sira ham uning qo`lida pul ko`rmaganman. Bordi –yu mol –dunyosi bo`lgan bo`lsa, chamasi, bank yerto`lasida saqlanardi. U veksellar pulini undirar, ish bajarish uchun chillakdek, bug`uniki singari oriq oyoqlari bilan butun Parijni ildam aylanib chiqardi. Bir kuni u tasodifan cho`ntagida pul olib yurganu, nimadir bo`lib nimchasining cho`ntagidan qo`sh napoleondor tushib

qolgan. Uning orqasidan tushib kelayotgan qo`shnisi tangani olib unga uzatgan.

• 
  Meniki emas bu! –deb xitob qilgan chol qo`lini siltab.
  
• 
  Tilla! Menda –ya? Boy bo`lganimda hech vaqt shunday yasharmidim!
  

Gobsek obrazi o`zigacha yaratilgan xasis obrazlaridan shunisi bilan farqlanadiki, u boylik, mol –dunyo uchun butun qarindoshlari bilan aloqani uzgan. Plavtning “Xumcha” asarida ham, Molyerning “Xasis”ida ham qahramonlar qanchalik xasis, baxil ochko`z bo`lishmasin, qarindosh –urug`dan voz kechishmaydi. Shuningdek, ular Gobsek singari murakkab obrazni tashkil qilmaydilar. Ulardagi nuqsonlar ham, kulguga, ba’zi o‘rinlarda nafratga sabab bo`luvchi holatlar ham anglashilarli. Ularga Gobsekning keng va chuqur falsafiy mushohadasi, olam va odam , hayot haqida fikr yuritgandagi zakovat yetishmaydi. Gobsek esa to`la namoyon qilinmagan obraz hisoblanadi. Uning hayotini so`zlab berayotgan Dervil tilidan aytilgan gaplardan ham buni anglash qiyin emas:

• 
  Garchi uni o`rganishni oldimga maqsad qilib qo`ygan bo`lsam ham , shuni sharmandalarcha e’tirof etishim kerakki, so`nggi daqiqagacha uning qalbi men uchun zim –ziyo qorong`uligicha qoldi. Ba’zan hatto o`z –o`zimdan bu erkakmi yoki ayolmi, deb so`rardim. Basharti barcha sudxo`rlar unga o`xshasa , turgan gapki, ularni xudo urgan ekan.
  

Gobsek o`z yoshidagi insonlar uchun asosiy narsa pul deb o`ylaydi va umri tugagunga qadar shu e’tiqod asosida yashaydi:

• 
  Mening yoshimga yetsangiz, dunyoda baxt –saodatdan ham ishonchli , ketidan quvsa arziydigan faqat bir narsa borligini bilasiz. Bu oltin. Insoning
  

barcha kuchi oltinda mujassamlashgan.

• 
  Shuhratparastlik! Bu narsa bizning qonimizda bor. Xo`sh, shuhratparastlikni nima qondirishi mumkin? Oltin! Xaddi –hisobsiz oltin. Hoyu havaslarimizni qondirish uchun vaqt, moddiy imkoniyatlar yoki shart –sharoit kerak. Nimayam derdik! Hamma narsa oltinda kurtak holatida. Turmushda u hamma narsani beradi.
  

Gobsekning e’tiqodi ham, xudosi ham pul, pul, pul: