Alisher navoiy nomidagi toshkent

Strobil

Ochlikdan qarz so`rasang, baribir bermas, Sartaroshda bir kun tirnog`in olgan Tirnoqlarni yig`ib kissaga solgan.

Anfrak

Ma’lum, ziqna esa –ziqna, sening odaming. Strobil

O`yla, shu qadar ziqna va isqirt!

Yaqinda kalxat uning shovlasin cho`qib qochgan U fig`on ko`tarib boradi sudga,

Kalxatni, albatta sudga tortishni Iltimos qiladi oh –voh bilan.

“Kulgu dunyoga qo‘rqmay munosabatda bo‘lishning asosini tayyorlashda muhim omil”⁹, deydi Baxtin.

Ushbu fikrga tayanib shuni aytish mumkinki, Strobil obrazi asarda “haqiqatni ko‘rsatuvchi oyna” vazifasini o‘tagan. Baxtin o‘z izlanishlarida Strobil kabi atrofdagilarning ( ayniqsa xo‘jayinlarining) xasisligi, ochko‘zligi, qo‘rqoqligi ustidan kuluvchi obrazlarni “ fosh etuvchi” obrazlar sirasiga kiritadi. Telba, ayyor, masxara obrazlari shular jumlasidandir.

“Ushbu moslashuvchan , yashovchan obrazlar genezisi, olimning kuzatishicha, eng qadimgi davr xalq ijodiyoti namunalarida ham bor edi. Ular jamiyatdagi ochiq –oshkora tanqid etish mumkin bo‘lgan illatlarga qarshi kurashuvchi , o‘ziga xos vosita vazifasini o‘tagan. Ularni fosh etuvchi kuch sifatida ( qishloqi, shaharlik etikdo‘z shogirdi, yosh butxona rohibi, umuman, turli toifadagi daydilar obrazidagi

⁹ Жўрақулов У. Назарий поэтика масалалари. . –T.: Ғафур Ғулом,2015

) ayyorning hushyorligi, quvnoqligi, fahm –farosati, masxaraning muqallidona mazaxlari, telbaning sodda anqovliklari qarshi qo‘yiladi. Og‘ir va zim –ziyo yolg‘onga firibgarona quvnoq yolg‘onlar,g‘arazu riyokorliklarga telbaning beg‘araz soddaligi, anqovligi va barcha majburiyatlar, yolg‘onlarga masxaraning harakatlari ters turadi”.¹⁰

Plavtning xarakterlar xususiyati tasviridagi mahorati shundan iboratki, u ikki bir –biriga zid,kelishtirib bo`lmas xarakterning xatti–harakati, ruhiy kechinmalarini ularning murosasiz ichki mantiqidan kelib chiqib belgilashga erishadi. Bunda u har bir xarakterning o`z ruhiy dunyosini, kechinmasini, xarakter xususiyatini ifodalashni ularning o`z ixtiyoriga topshirib qo`yadi. Oqibatda, dramatik asarning talabiga ko`ra bo`lganidek, har bir obraz o`z –o`zini ochishga xizmat qiladi. Jumladan, Evklionning xasislik xarakteri ham odamlar bilan bo`lgan suhbatida gapirgan gaplarida “bo`y berib turadi”.