Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat

nazorat; faoliyatning boshqa ko’rinishlariga o’tish. 
1.3.13. Dars turlari:  
  an’anaviy  (yoki  standart,  uning  tuzilishi:  so’rash,  tushuntirish,  mustahkamlash,  uyga  vazifa 
berish),  
  zamonaviy (uning tuzilishi: didaktik (asosiy), mantiqiy - psixologik, motivlangan va uslubiy);  
  noan’anaviy (yoki nostandart), uning turlari:  
o
  muammoli;  

 
o
  texnologik;  
1.3.14.  Dars  ko’rinishlari:  ma’ruza,  amaliy  mashg’ulotlar,  o’quv  anjumanlari,  o’quv-seminar, 
suhbat,  kinodars,  kompyuter  mashg’ulotlari,  mashqlar,  maslahatlaro’quv  ishlab  chiqarish  va  pedagogik 
amaliyoti, kurs, loyiha va bitiruv malakaviy ishlari, talabalarning mustaqil tahsili va hokazo. 
1.3.11.3.  Darsning  asosiy  tarkibiy  elementlari:  tashkiliy  qism;  uyga  berilgan  yozma  vazifalarni 
tekshirish;  talabalar  bilimini  og’zaki  tekshirish  (yoki  so’rash);  yangi  materiallarni  tushuntirish;  yangi 
materiallarni mustahkamlash; uyga vazifa berish; darsni uyushqoqlik bilan yakunlash. 
1.3.16.  Dars  tahlilining  asosiy  tarkibiy  qismlari:  o’qituvchining  darsga  tayyorgarlik  darajasi, 
darsning  maqsad  va  vazifalari,  tashkiliy  ishlar,  didaktik,  uslubiy,  metodologik,  psixologik,  pedagogik, 
o’quvchilar bilan hamkorlikda ishlash va yakuniy tahlillar. 
1.3.17.  Darsga  kirgan  o’qituvchining  qo’lida  bo’lishi  lozim:  guruh  jurnali,  fan  o’quv  dasturi, 
kalendar-mavzu rejasi, dars texnologik xaritasi, o’quv-uslubiy materiallar. 

 
1.4. TAQVIM MAVZUIY REJA 
 
(Taqvim  mavzuiy  reja  o’quv  materialini  to’g’ri  taqsimlashda  mazkur  fan  boshqa  fanlar  va  amaliyotlar 
bilan bog’lashda, darsga kerakli o’quv materiallari va vositalarini tayyorlashda yordam beradi, o’qitish 
jarayonini loyixalashtirish va samaradorlikni oshirish imkonini beradi).  
 
№ 
M
avz
u
 
A
jra
ti
lg
an
 s
oa
t 
T
a’
li
m
 s
h
akl
i 
D
ars
 t
uri
  
F
anl
ara
ro
 v
a 
 
fa
n
 i
ch
id
agi
 bog’
li
q
li
k
 
T
a’
li
m
 m
ye
tod
la
ri
 
T
a’
li
m
 v
os
it
al
ari
 
F
oyda
la
ni
lga
n
 
ada
b
iyo
tl
ar
 ro
’yxa
ti
 
M
us
ta
qi
l 
is
h
 
tops
hi
ri
ql
ari
 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
4-semestr 
Ma’ruzalar (M) mavzusi bo’yicha (16 soat) 
1. 
1-M 
2 
Frontal 
Standart 
fizika, naz.mex. 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,7 
1,2,3- 
MI 
2. 
2-M 
2 
Frontal 
Standart 
fizika, naz.mex. 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,7 
4,5- MI 
3. 
3-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex.,  
geometriya 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,7 
6,7 MI 
4. 
4-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex.,  
geometriya 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,7 
8,9-MI 
5. 
5-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex.,  
geometriya 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,7 
10,11-
MI 
6. 
6-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex.,  
geometriya 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,7 
12,13-
MI 
7. 
7-M 
2 
Frontal 
Standart 
fizika, naz.mex. 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,7 
14,15- 
MI 
8. 
8-M 
2 
Frontal 
Standart 
fizika, naz.mex. 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,7 
16,17- 
MI 
Amaliyot mashg’ulotlari (AM) mavzusi bo’yicha (20 soat) 
1. 
1-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika, 
 naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
1-3 MI 
2. 
2-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
4-MI 
3. 
3-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
5-MI 
4. 
4-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
6,7-MI 
5. 
5-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
8,9- MI 
6. 
6-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
10,11- 
MI 
7. 
7-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
12,13- 
MI 
8. 
8-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
14,16- 
MI 
9. 
9-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
18,19- 
MI 
10. 
10-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
20,21- 
MI 
 
5-semestr  
Ma’ruzalar (M) mavzusi bo’yicha (40 soat) 
1. 
1-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
1-MI 
2. 
2-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
An’anaviy 
Matnli, 
1,4,7 
2-MI 

 
mat.analiz  
tasvirli 
3. 
3-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fizika  
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
3-MI 
4. 
4-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fizika  
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
4-MI 
5. 
5-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fizika 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
5-MI 
6. 
6-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fizika 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
6-MI 
7. 
7-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fizika 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
7-MI 
8. 
8-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
8-MI 
9. 
9-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
9-MI 
10. 
10-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
10- MI 
11. 
11-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
11,12-
MI 
12. 
12-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
13,14-
MI 
13. 
13-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,6,7 
15,16-
MI 
14. 
14-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,6,7 
17,18- 
MI 
15. 
15-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,6,7 
19- MI 
16. 
16-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,6,7 
20-MI 
17. 
17-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,6,7 
21-MI 
18. 
18-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,6,7 
21-MI 
19. 
19-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,6,7 
22-MI 
20. 
20-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,6,7 
23-MI 
Amaliyot mashg’ulotlari (AM) mavzusi bo’yicha (54 soat) 
1. 
1-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika, 
 naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
1-MI 
2. 
2-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
2-MI 
3. 
3-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
3-MI 
4. 
4-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
4-MI 
5. 
5-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
5-MI 
6. 
6-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
6-MI 
7. 
7-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
7-MI 
8. 
8-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
8-MI 
9. 
9-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
9-MI 
10. 
10-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
10- MI 
11. 
11-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika, 
 naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
11-MI 
12. 
12-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
12-MI 
13. 
13-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
Aniq 
Matnli, 
2,3,5 
13-MI 

 
naz. mex. 
maqsadli 
tasvirli 
14. 
14-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
14-MI 
15. 
15-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
15-MI 
16. 
16-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
16-MI 
17. 
17-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
17-MI 
18. 
18-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
18-MI 
19. 
19-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
19-MI 
20. 
20-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
19- MI 
21. 
21-AM 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
1,6,7 
29-MI 
22. 
22-AM 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
1,6,7 
20-MI 
23. 
23-AM 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
1,6,7 
21-MI 
25. 
25-AM 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
1,6,7 
21-MI 
26. 
26-AM 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
1,6,7 
22-MI 
27. 
27-AM 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
1,6,7 
23-MI 
 
Seminar mashg’ulotlari (AM) mavzusi bo’yicha (14 soat) 
1. 
1-SM 
2 
Individual 
Didaktik 
Fizika, 
 naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
10,11- 
MI 
2. 
2,3-
SM 
2 
Individual 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
10,11- 
MI 
3. 
4,5-
SM 
2 
Individual 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
1-MI 
4. 
6-SM 
2 
Individual 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
7,8-MI 
5. 
7-SM 
2 
Individual 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
7,8- MI 
 
6-semestr 
Ma’ruzalar (M) mavzusi bo’yicha (24 soat) 
1. 
1-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
24-MI 
2. 
2-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz  
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
24-MI 
3. 
3-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fizika  
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
25-MI 
4. 
4-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fizika  
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
25-MI 
5. 
5-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fizika 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
26-MI 
6. 
6-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fizika 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
26-MI 
7. 
7-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fizika 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
27-MI 
8. 
8-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
27-MI 
9. 
9-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
28-MI 
10. 
10-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
28-MI 

 
11. 
11-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
29-MI 
12. 
12-M 
2 
Frontal 
Standart 
Naz.mex., fiz, 
mat.analiz 
An’anaviy 
Matnli, 
tasvirli 
1,4,7 
29-MI 
Amaliyot mashg’ulotlari (AM) mavzusi bo’yicha (30 soat) 
1. 
1-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika, 
 naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
24-MI 
2. 
2-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
24-MI 
3. 
3-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
25-MI 
4. 
4-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
25-MI 
5. 
5-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
26-MI 
6. 
6-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
26-MI 
7. 
7-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
26-MI 
8. 
8-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
27-MI 
9. 
9-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
27-MI 
10. 
10-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
27-MI 
11. 
11-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika, 
 naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
28-MI 
12. 
12-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
28-MI 
13. 
13-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
28-MI 
14. 
14-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
29-MI 
15. 
15-AM 
2 
Zveno 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
29-MI 
Seminar mashg’ulotlari (AM) mavzusi bo’yicha (14 soat) 
1. 
1-SM 
2 
Individual 
Didaktik 
Fizika, 
 naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
17- MI 
2. 
2-SM 
2 
Individual 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
18- MI 
3. 
3-SM 
2 
Individual 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
20-MI 
4. 
4-SM 
2 
Individual 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
32,33-
MI 
5. 
5-SM 
2 
Individual 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
27- MI 
6. 
6-SM 
2 
Individual 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
28-MI 
7. 
7-SM 
2 
Individual 
Didaktik 
Fizika,  
naz. mex. 
Aniq 
maqsadli 
Matnli, 
tasvirli 
2,3,5 
30,31- MI 
 

 
1.5. GLOSSARIY (lug’at, sharhlar, izohlar) 
АТМОСФЕРА – Yer yuzidagi og’irlik kuchi ta’sir qiluvchi havo qatlami. 
ВАКУУМ – vakuum;  berk  idishdagi  havoning  yoki gazning  atmosfera  bosimiga  nisbatan siyraklashgan 
holati: Р
v
=Р
atm.
–Р
t
 , bu yerda P
at
 – atmosfera havo bosimi; P
t
 – to’la bosim. 
ВЯЗКАЯ  ЖИДКОСТЬ  –  qovushoq  suyuqlik;  harakati  jara-yonida  suyuqlik  zarrachalarining 
deformatsiyalanishidan bog’liq ham normal va ham urinma kuchlanishlari paydo bo’ladigan suyuqlik. 
ВЯЗКОСТЬ  –  qovushoqlik  (ichki  gidravlik  ishqalanish  kuchi);  suyuqlikning  uning  zarrachalari  nisbiy 
harakatiga qarshilik ko’rsatish  xossasi,  boshqacha aytganda, suyuqlik  bir  bo’lagining  boshqa  bir  bo’lagi 
harakatiga  qarshilik  ko’rsatuvchanlik  xossasi.  Suyuqlikning  qovushoqligi  harorat  (u  oshganda 
suyuqlikning qovushoqligi kamayadi, gazniki esa oshadi va aksincha) va bosimdan bog’liq bo’lib, u uchta 
miqdor  bilan  baholanadi:  dinamik  koeffisiyent  (
,  Ns/m
2
),  kinematik  koeffisiyent  (,  m
2
/s),  Engler 
gradusi (E). Qovushoqlik ikki turga ajraladi: hajmiy va tangensial qovushoqliklar. Hajmiy qovushoqlik 
deb  suyuqlikning  o’zida  cho’zuvchi  zo’riqishlarini  paydo  qilish  xususiyatiga  aytiladi.  Masalan,  suvning 
bunday  qovushoqligi  unda  tovush  va  asosan  ultratovush  to’lqinlar  tarqalganda  namoyon  bo’ladi. 
Tangensial  qovushoqlik  suyuqlikning  siljish  zo’riqishlariga  qarshilik  ko’rsatish  xususiyatini 
xarakterlaydi.