Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat

Nutqiy akt - ma’lum bir gapning aniq muloqat muhitida talaffuz etilishidir. 

Nutqiy akt mazmuning shakillanishi talaffuz qilinayotgan gap ma’nosining 

so’zlovchi va tinglovchi tamonidan muloqat matniga nisbatan “boyitilishi”, idrok 

etilishi natijasidir.  

Albatta, ob’ektiv olamdagi barcha harakatlar insoniyat tamonidan o’zaro 

axborot almashinishi natijasida sodir etiladi, moddiy olamda ma’lum o’zgarishlar 

yuzaga keladi. Muvjudlikdagi barcha predmetlar, voqeiliklar ma’lum so’zlar bilan 

nomlanib, anashu semantik tuzilmalar nutqda so’zlovchi va tinglovchi tamonidan 

harakatga keltiriladi.  

Bizni qurshab turgan ob’ektiv olamdagi barcha harakatlar tilda, aniqrog’i 

nutqda nutq ishtirokchilari faxmiy ta’savvuri boshqaruvida bo’ladi. So’zlovchi va 

tinglovchi o’rtasidagi o’zaro muloqatda har bir nutqiy harakat ma’nolari biror 

maqsad uchun qaratilgan bo’ladi.  

Yuqoridagi aytilganlardan kelib chiqib xulosa qilib aytganda, globallashuv 

jarayonida mamlakatlararo, millatlararo munosabatlarning tobora kuchayishi 

natijasida muloqatga ehtiyoj orta boradi. 

Ijtimoiy taraqqiyot sur’atining jadallashib borishi tillarda o’z aksini topib, u 

muloqatga o’z ta’sirini o’tkazadi. 

Tabiiyki, sotsiol jamiyatda yuz beradigan har qanday o’zgarishlar nutqda 

ham o’z aksini topadi va umumiy tilning rivoji bilan birga nutqning ham rivojini 

ta’minlaydi. Ammo nutqning ham o’ziga xos xususiyatlari mavjud.  

Darhaqiqat, jamiyat, jamiyatdagi kishilarning o’zaro muloqatga kirishishi, 

kommunikatsiyasini yo’lga qo’yishi nutq rivoji uchun eng asosiy omil hisoblanadi. 

Zero, inson va nutq mohiyatan yaxlit butunlik bo’lgan nutq faoliyatining ikki 

tamonidir va ularni bir-biridan ajratish also mumkun emas. Ularga diolektik 

falsafaning bir tomonidan umumiylik,  mohiyat, imkoniyat, sabab, zaruriyat, 

---

majbiriyat, ikkinchi tamonidan-  yakkalik, xususiylik, hodisa, voqeylik, oqibat, 

tasodif, erkinlik kabi kategoriyalari orasidagi munosabatlar nuqtai nazaridangina 

yondashish mumkun. Bir so’z bilan aytganda, nutqni jarayon sifatida faqat muloqat 

so’zlovchi va tinglovchi orasida o’zaro diskurs-fikr almashish sifatida tadqiq etishi 

taqozo etadi.