Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti umumiy huquqshunoslik

 

1.  O'zbekiston Respublikasida mahalliy vakillik  

va ijro hokimyati organlari tizimi. 

 

 

«O'zbekiston  Respublikasining  mahaliy  hokimyat  idoralarini  qayta  tashkil 

etish  to'g’risida”gi  1992  yil  4  yanvar  qonuni  respublikada  mahaliy  hokimyat 

organlarining  Yangi  tizimi  vujudga  kelishishida  alohida  ahamiyatga  ega  bo'ladi. 

Ushbu  qonunda  ko'rsatilishicha,  iqtisodiyotni    bozor  munosabatlariga  o'tkazish 

sharoitida  ijroiya  hokimyatni  mustahkamlash  zarurligi  munosabati  bilan, 

O'zbekiston  Respublikasining  viloyatlar,  tumanlari  va  shaharlarida  vakillik 

hokimyatiga  hamda  ijroiya- boshqaruv hokimyatiga boshchilik qiladigan hokimlar 

lavozimini  ta'sis  etish  lozim  deb  topildi.  Ushbu  qonunga  binoan,  viloyatlarning 

hokimlari  respublika  Prezidentining  joylardagi  rasmiy  vakillari  bo'lib  tegishli 

viloyat  kengashlariga  hisob  beradilar.Ular  Prezident  tomonidan  tayinlanadilar  va 

lavozimidan  ozod  etiladilar  hamda  halq    deputatlari  tegishli  viloyat  kengashlari 

tomonidan tasdiqlanadilar: tuman va shaharlarning hokimlari tegishli tuman, shaxar 

kengashlari  tomonidan  tasdiqlanadilar.  Bu  qonun  qabul  qilingach,  mahalliy 

hokimyat  organlari  tizimi  va  ularning  shakillanishiga  katta  o'zgarishlar  kiritildi: 

jumladan,  mahalliy  hokimyat  organlari  2  mustaqil  organlariga  (vakillik  va  ijroiya 

---

 

224

hokimyatiga)bo'linadi: ijroiya hokimyat organlariga  vakillik organlariga  to'g’ridan 

to'g’ri  bo'ysunmaydigan  organlar  bo'ldilar:  joylarda  yakkaboshchilik  asosida  ish 

olib  boruvchi,  ikki  mahaliy  organlarga  rahbarlik  qiluvchi  hokim  lavozimi  ta'sis 

etildi. 

 

O'zbekiston  Respublikasining  konstitutsiyasining  21-bobida  O'zbekiston 

Respublikasi  Mahaliy  davlat  hokimyati  organlari  faoliyatining  konstitutsiyaviy 

asoslari  mustahkamlangan.Unda  mahalliy  davlat  hokimyati  vakillik  organlarining 

tizimi:  tuzilish  tartibi:  Ularning  vakolatlari  faoliyatining  shakllari:  o'zini-o'zi 

boshqarish  organlari  va  qabul  qiladigan  huquqiy  hujjatlari  to'g’risidagi 

konstitutsiyaviy  normalar  ko'rsatilgan.  Konstitutsiyaga  muvofiq  mahalliy  davlat 

hokimyatining  vakillik  organlari  viloyatlarda,  tumanlarda  va  shaharlarda  tashkil 

etiladi.  Tumanlarga  bo'ysunadigan  va  shahar  tarkibiga  kiruvchi  tumanlarda  esa 

davlat  hokimyati  vakillik  organlari  tashkil  etilmaydi.      Bu  joylarda  faqat  ijroiya 

hokimyati organlari hokimlar bo'lishi nazarda tutiladi. 

    

O'zbekiston  Respublikasi  1993  yil  sentabrda  „Mahaliy  davlat  hokimyati 

to'g’risida”  qonun  qabul  qildi.  (O'zbekiston  Respublikasi  Oliy  Kengashi  qabul 

qilgan  qonun  va  qarorlar.  O'n  ikkinchi  chaqiriq  11  sessiya  1993yil  2-3  sentabr'-  t: 

1994.-13-b)  Ushbu  qonuning  asosiy  xususiyati  shundan  iboratki,  u  hamma 

pog’onadagi  mahalliy  hokimyat  organlarning  faoliyatini  yagona  qonun  asosida 

huquqiy jihatdan tartibga soladi. 

    

Bundan  tashqari  ushbu  qonun  mahaliy  vakillik  va  ijroiya  hokimyatlari 

organlarining  yangi  tizimini  mustahkamladi.  Xalq  deputatlari  mahalliy  kengashi 

davlat  hokimyatining  vakillik  organi  hisoblanadi.  U  viloyat,  tuman  va  shaharlarda 

tashkil etiladi viloyat tuman va shaharlarda shu hududlarning oliy mansabdor shaxsi 

hokim  vakillik  va  ijroiya  hokimyatini  boshqaradi.  Hokimlarning  vakillik 

organlariga rahbarligi vakillik organlarining ishni tashkil qilishga qaratilgandir. 

    

Viloyat  hokimi,  Toshkent  shaxar  hokimi  Respublika  Prezident  va  tegishli 

halq  deputatlari  Kengashi  oldida  hisobdadurlar.  Tuman  va  shahar  hokimi  yuqori 

turuvchi hokim va tegishli halq deputatlari Kengashi oldida hisobdordirlar. 

     

Toshkent  shahridan  tumanlarda  vakillik  organlari  bo'lmaganligi  tufayli 

Toshkent shahridagi tuman hokimlarini bevosita Toshkent shahar hokimi tayinlaydi 

---

 

225

va  lavozimidan  ozod  qiladi  ular  Toshkent  shahar  halq  deputatlari  kengashlarida 

tasdiqlanadi.  Halq  deputatlari  barcha  pog’onasidagi  kengashlarining  va 

hokimyatning vakolati muddati 5 yil.