Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti umumiy huquqshunoslik

Ekologiya  –  murakkab  tizimga  ega  bo`lgan,  tirik  organizmlarning 

yashash  sharoiti  va  shu  organizmlarning  o`zlari  yashab  turgan  muhit  bilan 

o`zaro murakkab munosabatlarini o`rganuvchi fandir.    

 

1866  yilda  nemis  biologi  o`z  ilmiy    asarida  birinchi  bo`lib    “Ekologiya” 

atamasini  fanga  kiritib,  uning  ma'nosini    tirik  organizmlarning  o`zaro  va 

---

 

122

ularning  yashash  muhiti  bilan  bog`liqligini  o`rganuvchi  ta'limot  sifatida  

ifodalaydi. 

 

Ekologiya atamasi   yunoncha  “oikos” – turar joy, yashash muhiti, uy, - 

“logos” – ta'limot, degan ma'noni bildiradi. Bir so`z bilan aytganda, ekologiya 

biz yashab turgan muhit, uy, vatanimiz haqidagi fandir.  

 

Ilm,  fan-texnikaning  rivojlanishi  tabiat  haqidagi  bilimlarning  kengayishi  va 

o`z  navbatida  tabiat-jamiyat  tizimidagi  o`zaro  ta'sirlarning  keskinlashishi 

ekologiyaning  biologiya  fanining  kichik  bir  qismidan  ajralib,  alohida  fan  sifatida 

rivojlanishiga olib keldi. Ekologiya – tabiat fanlarining barcha soha va tarmoqlariga  

kirib  borib,  jamiyat  hayotining    muhim  jabhalari    hisoblangan  iqtisodiyot,  siyosat, 

ma'naviyat-madaniyat, ijtimoiy majmualarni  

qamrab  oldi.  Tabiat  va  jamiyat 

hayotining    barcha  soha  va  yo`nalishlarini  qamrab  olgan  ushbu  jarayon,  ya'ni 

“Ekologiyalizatsiyalashtirish”  asosida  bugungi  kunda    murakkab  tizimga  ega 

bo`lgan,  global  ahamiyatdagi  ekologiya  fani  shakllandi.  Ekologiya  fani  hozirgi 

kunda 70 ga yaqin “Tabiat-jamiyat tizimida” gi ta'limot va g`oyalar majmuasini o`z 

ichiga  oladi,  ya'ni,  odam  ekologiyasi,    iqtisodiyot  ekologiyasi,  muhandislik 

ekologiyasi, agro ekologiya, kimyoviy ekologiya,  huquqiy ekologiya  va boshqalar. 

Demak,  ekologiya  huquqi  fani  global  ahamiyatdagi  ekologiya  fanining  tarkibiy 

qismlaridan  biri  bo`lib  hisoblanadi.  Shuning  bilan  bir  qatorda  ekologiya  huquqi 

fanini  oldida  “Tabiat-jamiyat  tizimi”  da  turli  shakl  va  yo`nalishlarda  paydo 

bo`ladigan  o`zaro  ta'sirlarni  barqarorlashtirish,  harakat  yo`nalishlarini  aniqlash,  

jamiyat  a'zolarining    tabiatdan  foydalanish    bilan  bog`liq  ehtiyojlarini  qondirish 

me'yorlarini    o`rnatish,  tabiat  qonunlari  darajasida    atrof  tabiiy  muhitni    muhofaza 

qilish talablarini belgilash kabi ma'suliyatli vazifalarni yuklaydi.