Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti tarix fakulteti

II BOB. O’RTA ASRLAR PIRENEY YARIM OROLIDA 

UMUMTABAQAVIY MUASSASALAR 

II.1.Pireney yarim oroli davlatlarida umumtabaqaviy muassasalarning 

paydo bo’lishi 

Yaqin  Sharqdagi  kattagina  hududlarni  zabt  etib  ulgurgan  arab  xalifaligi 

Afrika  qit’asining  shimoliga  hujum  qilganidan  keyin  o’zining  harbiy  yurishlari 

yo’nalishini  Yevropaga  qaratdi.  VIII  asrning  birinchi  yarmigacha  bo’lgan  muddat 

ichida  arablar  berber  qo’shinlari  yordamida  hozirgi  Fransiya  hududigacha  kirib 

borishga  muvaffaq  bo’ldi.  709  –  714  –  yillardagi  Pireney  yarim  orolidagi  harbiy 

yurishlar  natijasida  arablar  tomonidan  Kentabri  tog’lari,  Pireney  va  Biskay 

qo’ltig’i  hafzasi  hududlari  bosib  olinmadi.  Bu  yerda  yashab  kelgan  kantabrlar, 

asturlar,  basklar  bir  vaqtlar  qudratli  Rim  imperiyasiga,  undan  keyin  kelgan 

Vestgotlar  davlatiga  ham  bo’ysinmagan  edi.  Arablarning  mazkur  hududlarni 

qo’shib  olish  siyosati  ham  muvaffaqiyatsiz  tugashi natijasida, 718 – yilda bu yerda 

birinchi  mustaqil  davlat  –  Asturiya  tashkil  topdi.  Keyingi  asrlarda  mazkur  davlat 

tarkibiga  Galisiyaning  bir qismi qo’shib olindi.  

Aytish  kerakki,  Pireney  yarim  orolida  mustaqil  –  xristian  davlatlarining 

(tarixshunoslikda  Ispaniyadagi  arablar  davlati  bilan  aralashtirmaslik  uchun 

ko’pincha  bu  davrdagi  ispan  davlatlariga  xristian  so’zi  qo’shib qo’llaniladi) tashkil 

topishi  rekonkista  (ispanchadan  tarjima  qilinganda  qayta  bosib  olish  demakdir) 

harakati  bilan  uzviy  ravishda  bog’liq.  VIII  asr  oxirlariga  kelib  rekonkista 

harakatining  yana  bir  markazi  hozirgi  Kataloniya  hududida  shakllandi.  Ayni  shu 

hududda  IX  –  X  asrlarda  ikkita uncha katta bo’lmagan davlatlar  – Navarra qirolligi 

va  Aragon  grafligi  tashkil  topdi.  1035  –  yilda  Aragon  va  Kataloniya  qirollikka 

aylandi.  1037  –  yilda  Kastiliya  qiroli  Fernando  I Leon  qirolligi  qo’shinlarini 

mag’lub  etib,  o’z  hokimiyati  ostiga  Ispaniyaning  g’arbiy  qismini  birlashtirdi.  Shu 

tariqa  XI –asrning  30-yillari  oxirida  Pireney  yarim  orolida  Kastiliya  (tarixiy 

adabiyotlarda  Ispaniyaning  g’arbida  vujudga  kelgan  davlatni  Asturo-Leon  –  VIII-

XI  va  Leon-Kastiliya  –  XI-XIII  deb  atalinadi),  Navarra  va  Aragon,  vassallik 

hududlari  bilan  Barselona  grafligi  kabi  xristian  davlatlari  vujudga  keldi.  Shu 

---

 

41 

boisdan  ham  biz  Ispaniyada  umumtabaqviy  muassasalarning  vujudga  kelishini, 

rivojini  va  mamlakat  ijtimoiy  –  iqtisodiy  va  siyosiy  hayotidagi  rolini  to  yagona 

Ispan  davlati  tashkil  topguniga  qadar  alohida  –  alohida  davlatlar  misolida  ochib 

berishni  maqsad qilganmiz.