2.2. Tadqiqot obyektlari
Tadqiqotlarimizning asosiy obyekti laylaksimonlar (Ciconiformes) turkumi laylaklar (Ciconidae) oilasi laylaklar (Ciconia) urug’iga mansub oq laylak (Ciconia ciconia asiatica Sev.) hisoblanadi.
2.3. Tadqiqot uslublari
Qushlarning ko’payishini o’rganishda kuzatishlar bevosita tabiatda olib borilishi lozim.
Qushlarning jinsiy bezlari yil fasllariga qarab o’zgarib turadi. Bu xolatni o’rganish uchun qushlar tutilib, jinsiy bezlari tarozida tortiladi va o’lchanadi. Chumchuqning tuxumdonini holatini aniqlash uchun quyidagi shkala tavsiya etiladi: 0-bezlari tinch holatda; 1-tuxumdon kattargan follikulalari kattargan, tuxum yo’li uzaygan; 2-tuxum yo’lida po’stloq bezlari yaxshi rivojlangan va yaxshi ko’rinadi; 3-tuxum tana bo’shlig’iga tushishga tayyor.
Adabiyotlardagi ma’lumotlar bo’yicha turning biologiyasi, uning tarqalishi, xarakterli biotoplari ko’rib chiqiladi.
Hayoti davom etadigan uyani ham va tashlab ketilgan uyani ham qidirib topib oladilar, qidrib topib olingan uyalarning joylashish sxemasi va uyalarning joylashishilari ta’rifi yoziladi (qanday daraxtlarda, butalarda, yerda, inlarda, daraxt kovaklarida). Bundan tashqari, uyani joylashish xarakteri (daraxat poyasida, yon shoxlarida, buta ostida, shunday yerda va hokazo), uyaning yerdan balandligi (yoki in chuqurligi). Tuxum yoki polaponlarini ta’riflab yozish (o’lchamlari, polpaonlarining massasi, patlarining xarakteri, ko’zlari yumuq, ochiqligi va hokazo).
Tuxum bosish va polaponlarini boqish faolligini kuzatish. Uya oldida yorug’ kuning turli vaqtlarida 2-3 soatni o’z ichiga olgan navbatchilik tashkil qilinadi. Ovqatlanish yoki tuxum bosish chastotasini kuning har xil vaqtlarida, tuxum bosishning yoki polaponlarini boqishning turli xil davrlarida olib boriladi (albatta ob-havoga e’tibor berish kerak). Nari moda qushlarni uya oldidagi fe’l-atfori. Tuxum bosishning turli xil davrlarida qushlarning xulqi-atfori. Boshqa tsur qushlar bilan munosabatlari. Polaponlarining uya hayotining har xil davridagi fe’l-atvori. Polaponlarini xalqalash. Olingan ma’lumotlarni adabiyotlardagilar bilan solishtirish.
Eslatma: uya oldida juda ham ehtiyot bo’lish kerak. kuzatishlarni pana joydan olib borishi, imkoni boricha uyadan uzoqroq masofada turtish lozim. Uyaga mahalliy bolalarni, yirtqichlarni, ayniqsa qarg’asimonlarni boshlab bormaslikka harakat qilish kerak.
Polaponlarini xalqalashni faqat boqish davrining o’rtalarida o’tkazish mumkin (taxminan 5-7 kunligida). Agarda polaponlari uyada o’zlaricha bezovtalansalar unda yaxshisi kutish lozim va xalqalashni polaponlarini aloni uchib ketishidan oldin o’tkazish maqsadga muvofiq bo’ladi. Polaponlarini bo’yniga ligatura (sirtmoq) qo’yish 1 soatdan 1,5 soatgacha amaliyot rahbari, o’qituvchining yordam bilan, polaponlarining boqishning 4 kunligidan 8 kunligigacha bo’lgan davrlarida amalga oshiriladi. Agarda polaponlari bezovtalansalar va uyadan uchib chiqa boshlasalar, ligatura qo’yish mumkin emas [21, 29].
To’plangan materiallar quyidagi formulalar asosida statistik qayta ishlanadi:
-
Bu yerda; Σ a2 - kvadratlar yig’indisi
n - barcha tuxumlar soni
-
m=
|
σ
|
- O’rtacha arifmetik qiymat
|
|
Bu yerda; σ - kvadrat xato
n - barcha tuxumlar soni
-
Bu yerda; Σ a2 - kvadratlar yig’indisi
n - barcha tuxumlar soni
-
C =
|
σ
|
- variasiya koeffisienti
|
M
|
Bu yerda; σ - kvadrat xato
M - o’rtacha arifmetik qiymat
Polaponlarning rivojlanishi ko’rsatkichlari Brodi formulasi yordamida hisoblab chiqiladi:
-
R =
|
(V2+V1)
|
∙ 100%
|
(V2-V1)
|
Bu yerda; V1 - dastlabki o’lcham yoki og’irlik
V2 - keyingi o’lcham yoki og’irlik.
Do'stlaringiz bilan baham: |