Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti gidrometeorologiya kafedrasi landshaftshunoslik

Bir  butunlik  qonuniyati

  –  tabiatda  barcha  komponentlar  va  hodisalarning 

o‗zaro  bir-birlari  bilan  bog‗lanib  ketib,  bir  butun  tabiiy  muhitni  hosil  qilganligi. 

Tabiatda  uning  barcha  qismlari,  hamma  elementlari,  hodisalar  o‗zaro  bog‗lanib 

ketgan hamda muayyan muvozanatda turadi. Tabiatdagi biror komponent, element 

o‗zgarsa, bu o‗zgarish boshqa komponentlarga ham ta‘sir etib, butun tabiiy muhitni 

o‗zgarishga  olib  keladi.  Tabiatga  puxta  o‗ylanmay  ko‗rsatilgan  ta‘sir  ko‗pincha 

salbiy oqibatlarga olib keladi. 

Botqoqlik 

–  doimo  yoki  uzoq  vaqt  zax  bo‗lib  yotadigan  joy.  Botqoqlikda 

ba‘zan    0,2-0,3  m  qalinlikda  torf  qatlami  bo‗ladi.  O‗simliklarning  ildizlari  torf 

ostidagi qatlamga yetib bormaydi. Torf qatlami yupqa bo‗lsa botqoqlashgan yerlar 

deb  ataladi.  Botqoqlik  o‗rmonn  kesilib  ketgan  yoki  kuyib  ketgan  joylarda  va 

o‗tloqlarni uzoq vaqt suv bosishi, shuningdek, sayoz suv havzalarini o‗t qoplashi 

natijasida hosil bo‗ladi.  

Buloq

, ch a sh m a – yer osti suvlarining yer  yuzasiga tabiiy holda chiqishi. 

B. suvli qatlamlar yer yuzasiga chiqib qolgan joylar – vodiylar, soylar jarlar, tog‗ 

yonbag‗irlari, tog‗ etaklarida bo‗ladi. B. lar bosimli va bosimsiz bo‗ladi.  

Burmalanish 

– Yer po‗stida yon tomondan bo‗ladigan kuchli tektonik bosim 

ta‘sirida qatlamlarning bukilib, burmalar hosil qilishi. B. natijasida burmali tog‗lar, 

ular orasida botiqlar – tektonik vodiylar paydo bo‗ladi.