Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti gidrometeorologiya kafedrasi landshaftshunoslik

 

---

 

71 

GLOSSARIY 

 

Abiogen  bosqich 

–  Geografik qobiqning  vujudga  kelishi  va  rivojlanishining 

organik  dunyosiz o‗tgan  dastlabki bosqichi.  A.  b. geografik qobiq  taraqqiyotining 

arxey

 

va  proterozoy

 

eralarini  o‗z  ichiga  oladi.  A.  b.  2,5-3  mlrd.  yil  davom  etgan 

deb hisoblanadi. Geografik qobiq o‗z taraqqiyoti davomida A. b, dan keyin 

biogen 

bosqichga

,

 

so‗ngra 

antropogen

 bosqichga o‗tgan. 

Abiogen omillar 

– geografik qobiq va landshaftlarning jonsiz tabiat ta‘sirida 

mavjud  bo‗lgan  omillari.  Masalan,  birlamchi  tog‗  jinslari,  iqlim,  relef,  Yerning 

ichki energiyasi hamda kosmik energiya. 

Abraziya 

(qirg‗oq yemirilishi), (lotincha – 

avragio 

– sindirish) - dengiz, ko‗l, 

yirik suv, omborlari qirg‗oqlariniyag to‗lqinlar ta‘sirida yemirilishi.  

Adirlar

 – O‗rta Osiyo tog‗lari etagidagi cho‗l va chalacho‗l qirlar. Neogen va 

antropogen davrlarining  cho‗kindi  tog‗  jinslaridan tarkib topgan.  Farg‗ona,  Hisor, 

Surxondaryo  vodiylarida  ko‗proq  konglomerat  va  chaqiqtoshlardan  iborat  bo‗lib, 

ba‘zi  joylarda  lyoss  bilan  qoplangan.  Adirlar  past-baland  bo‗ladi.  Ularni  ko‗p 

joylarda  soy  hamda  jarlar  kesib  o‗tib,  ayrim-ayrim  qismlarga  bo‗lib  oborgan. 

Adirlarning mutlaq balandligi 400-500 m dan 1000-1500 m gacha boradi.  

Allyuviy 

(lotincha 

alluvio 

yotqiziq) – doimiy  yoki vaqtli oqar suvlar keltirib 

yotqizgan  tog‗  jinslari.  Ko‗proq  mayda  tosh,  shag‗al,  qum  va  gillardan  iborat 

bo‗ladi.  Ba‘zi  tekisliklar,  daryolarning  qayirlari  va  terrasalari  (ko‗hna  qayir) 

shunday jinslardan tashkil topgan.