Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti psixologiya kafedrasi

Konfliktli vaziyat deganda insonlar manfaatlari bilan bog’liq bunday 
holatlarning shunday jamlanishiki, bu ijtimoiy subyektlar o’rtasida real 
qarama-qarshilik uchun obyektiv tarzda negiz yaratadi.
Bu ta’rifni batafsil ko’rib chiqsak, vaziyatning bosh xususiyati bu konflikt 
predmetining vujudga kelishidir.Vaziyat, konfliktdan oldin yuzaga kelishi uchun u 
taraflar tomonidan hali foydalanmasligi va hatto to’la ma’noda anglanmagan bo’lishi 
mumkin. Masalan, ilmiy muassasada shtatlar qisqarishi kutilmoqda. Ko’p xodimlar, 
ayniqsa, nafaqa yoshidagilar bu tadbir ta’siri ostiga tushishlari mumkin. U yoki bu 
lavozimlarni tugatish haqidagi masala kun tartibiga aniq qo’yilmaganligi uchun 
konfliktni vujudga kelganligi haqida gapirish ertalik qiladi. Biroq, konfliktli vaziyat 
bor, chunki bo’lishi kutilayotgan kelishmovchiliklar predmeti va kurash mavjud, 
jamoada tanglik paydo bulgan, bu vaziyat ishtirokchilarining keyingi harakatlarini 
yuzaga chiqaradi , belgilab beradi. 
F.M.Borodkin va N.M.Koryak mehnat jamoalaridagi turli konfliktli vaziyatlarni 
tahlil etib, tashkilotlarda konfliktlar uchun negiz yaratuvchi turli tipik vaziyatlarni 
quyidagicha umumlashtirganlar: a) tashkilotlarning tarkibiy bo’linmalari o’rtasida
texnologik aloqalarning nomuayyanligi; b) turli farmoyishlar beruvchi ko’p sonli 
boshliqlarning mavjudligi; v) bir boshliqqa bo’ysunuvchi xodimlarning ko’p 
mikdorda bo’lishi, bu boshqaruvda tartibsizlikni yuzaga keltiradi; g) mas’uliyatni bir 
xodimdan ikkinchisiga o’tkazish, bu umumiy mas’uliyatsizlik holatini yuzaga 
keltiradi; d) bir qator xodimlarning uncha yuqori bo’lmagan shaxsiy va ishchanlik 
sifatlariga ega bo’lishi. Tabiiyki, shunday sharoitlarda jamoada konflikt va ziddiyatni 
yuzaga kelishi juda yengil yuz beradi. Bu ruyxatga tanglikni yuzaga keltiruvchi yana 
qator boshqa omillarni kiritish mumkin, masalan, boshqaruv tizimini qayta tashkil 
qilish, yuqori idoralarning shtatlar qisqarishi haqidagi ko’rsatmalari, ish haqini 
to’lash bilan bog’liq qiyinchiliklar va b. 

---

39 
Konfliktli vaziyat obyektiv ravishda bo’lg’usi qarama-qarshi taraflar erki va 
xohishidan tashqari (masalan, muassasada shtatlar qisqarishi) yoki taraflardan 
birining yoxud ikkisining xohishi bilan yuzaga kelishi mumkin. Bunda shu narsa juda 
muhimki, har qanday vaziyat obyektiv mazmunga (u real mavjud hodisalar bilan 
belgilanishi mumkin) va subyektiv mazmunga (bu hodisalarga taraflarning har biri 
qanday ta’sir etishiga bog’liq) ega, chunki subyekt shulardan kelib chiqib konfliktda 
harakat qila boshlaydi.