Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti maqsudov asliddin murodovich

Mavzuning o’rganilish darajasi. 
Turkiston, uning tarixi, madaniyatiga 
qiziqish va o’rganish o’rta asrlarning so’nggidayoq boshlangan bo’lsa-da, ilmiy 
tadqiqotlar O’rta Osiyoni Chor Rossiyasi tomonidan bosib olinganidan keyin 
boshlangan. Ammo shu paytgacha Turkistonda rus sharqshunosligi va 
arxeologiyasi mavzusida alohida dissertasiya tarzida ishlanmagan. Shunga 
qaramay turli maqola, yoki monografiyalarda ushbu mavzu turli darajada talqin 
qilingan. Umuman, Turkistonning arxeologik jihatdan o’rganilishini mutaxassislar 
uchta katta davrga bo’lishadi. Birinchi bosqich Turkiston rus mustamlakachilari 
tomonidan bosib olinguniga qadar bo’lib, berilayotgan ma’lumotlardagi 
sistemaning yo’qligi, ularning uzuq-yuliqligi bilan xarakterlidir. 
Turkistonning arxeologik jihatdan o’rganilishidagi ikkinchi bosqich Turkiston 
rus mustamlakachilari tomonidan bosib olinganidan keyin to Turkiston havoskorlar 
to’garagining tashkil topishiga qadar bo’lgan davrga to’g’ri kelib, chop etilgan turli 
maqola va monografiyalarda biz ko’rayotgan masalalarga qisman to’xtalib 
5
Karimov I. O’z keljagimizni o’z qo’limiz bilan qurmoqdamiz. ―Turkiston‖ gazetasi muxbirlarining savolariga 
javoblar. Toshkent., O’zbekiston, 1999. 4-бет. 

---

6 
o’tilgan. Ammo, bu davrga kelib ancha qamrovi keng ishlarni paydo bo’lganligini, 
sohaga alohida to’xtalishni ko’rish mumkin. 
Uchinchi bosqich Turkiston havoskorlar to’garagining tashkil topishidan 
oktyabr to’ntarishigacha bo’lgan davrni o’z ichiga oladi. Bu davrda tarixiy va 
madaniy jarayonlarni taraqqiyotini umumiy, ko’proq ilmiy-ommabop tarzda bayon 
etishga bag’ishlangan kitoblar va albomlar chop etildi. 
Tadqiqotning davriy va xronologik chegaralari. 
Tadqiqot Turkistonning 
rus sharqshunoslari va arxeologlari tomonidan arxeologik jihatdan o’rganishga 
bag’ishlangan bo’lganligi uchun ham, ilmiy ishni quyi davriy chegarasini XIX asr 
ikkinchi yarmidan deb olsak, uning yuqori chegarasi XX asr boshlari, ya’ni 
oktyabr to’ntarishigacha bo’lgan davri bilan belgilanadi.