Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti jismoniy madaniyat va sportni o

 

Adabiyotlar: 

 

1. Jismoniy tarbiya tarixi. Darslik (tarjima), T., «O’qituvchi», 1975. 

2.Abdumalikov R., Eshnazarov J.E., Ajdodlar jismoniy madaniyat tarixini 

o’rganish masalalari, O’quv qo’llanma, T., Matbuot, 1993. 

3.Eshnazarov J., Jismoniy madaniyat va sportni boshqarish. Darslik,  Toshkent, 

“Fan va texnologiya”, 2008. 

 

 

3-Mavzu: Yangi davrda jismoniy tarbiya 

 

Reja: 

1. Jon Lokk, Jon Jak Russo,  Iogann Pestalotsi, Jorj Demeni va boshqalarning 

jismoniy tarbiyasi. 

2. Gimnastika tizimlari. 

3. Sport - o’yinlari tizimini paydo bo’lishi. 

4. Jismoniy madaniyatda rekreasion harakatlar. 

5. Havaskorlik va professional sport.  

6. Birinchi jahon urushi arafasi va urush yillarida jismoniy tarbiya va sport  

 

 

Yer yuzida ijtimoy-madaniy turmushning tubdan o’zgarishi o’rta asrlarga kelib 

bog’lanadi. Yevropa, Osiyo, Amerika, Afrika qit’alaridagi ilg’or madaniyat vakillari 

jismoniy tarbiyani inson xayotining uzviy omili ekanligini isbotlashga xarakat qildi. 

Natijada jismoniy tarbiya vositalarini oilaviy hamda maktab tarbiyasida qo’llanishga 

erishishdi. Erishilgan ilg’or tajribalar davlatlardan-davlatlarga, qit’alardan-qit’alarga 

tarqaldi, ya’ni qilichbozlik, o’q otish, kurash, aravada poyga, suzish kabi o’nlab o’yin-

mashqlar xalkaro miqyosda qo’llanila boshladi. Bu jihatlar Germaniya, Fransiya, Italiya, 

Rossiya, Xitoy Yaponiya, AQSh va boshqa ko’p davlatlarda jismoniy tarbiyaning 

rivojlanishi hamda keyinchalik milliy sport turlarining yuzaga kelishiga sabab bo’ldi.  

Yuqorida qayd etilganidek, jismoniy tarbiya jaxonshumul tarixiy ahamiyat kasb 

etadi. Shu sababdan o’tgan davrlardagi xalkaro jismoniy tarbiya tarixidan eng muhim 

bo’lgan sanalarni tilga olish maqsadga muvofiqdir.  

XVI-XIX asrlardagi burjua inqilobi feodal tuzumining asosini buzib-yanchib 

tashladi va kapitalizmning g’alabasini ta’minladi. Bu davrda tabiatshunoslikka doir juda 

---

 

22 

ko’p ilmiy kashfiyotlar qilindi. Moddiy dunyoning barqarorligi va g’ayri-tabiiy 

kuchlarning yo’qligi haqidagi fikrlarga olib  keldi. Odamning aqli, irodasi va jismoniy 

fazilatlarining namoyon bo’lishida tarbiya natijasi ko’rina boshladi. Bu hol insonning 

pedagogikaga bo’lgan qiziqishi ortishiga va jismoniy tarbiyaning nazariy asoslari amalda 

bajarilishiga sabab bo’ldi. Jon Lokk (Angliya), Jan Jak Russo (Frasiya), Iogann Pestalossi 

(Shveysariya)ning pedagogik qarashlari hamda XVIII asrning oxiridagi nemis 

filantroplarining pedagogik tajribasi jismoniy tarbiya nazariyasi va amaliyotning taraqqiy 

qilishiga katta ta’sir etdi.